بازار تاریخی اردبیل، روایتگر تاریخ ۴۰۰ ساله/ لزوم تأمین اعتبار برای تسریع ساماندهی و مرمت
تاریخ انتشار: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۰۱۷۲۷۳
خبرگزاری فارس- اردبیل|علی لطفی: خرید مایحتاج منزل بهانه قدم زدنم در بازار تاریخی اردبیل شد، با قدم گذاشتن در این بازار تاریخی و زیبا مثل هر بازار سنتی دیگری در ایران، مجموعهای از راستهها، سراها، تیمچهها و مسجد را خواهید دید؛ حقیقتا معماری بازار اردبیل آمیخته از معماری سنتی و اصیلِ ایرانی و اسلامی و روایتگر تاریخ کهن و باستانی اردبیل است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
در نگاه اول، دکانهای به هم چسبیده بازار در دو سمت مسیر در فاصله عرضی کمتر از ۴ متر، در بازار مسقف تو را جذب خود میکنند؛ مسیری که پایانی ندارد و با گذر از یک راسته به راسته دیگری وارد میشویم، راستههای به هم چسبیده بازار با معماری اصیل و بینظیر که میتواند ساعتها مشتریان را به تکاپوی سیاحت در آن وادار کند.
طاقهای جناغی، تویزه و گنبدهای ساده به بازار سنتی اردبیل که وسط شهر جا خشک کرده، زیبایی خاصی داده است و روشنایی داخل بازار نیز از طریق روزنههای تعبیه شده در پوششهای گنبدی تأمین میشود.
بازاری که به «قیصریه» و «راسته بازار» هم معروف شده، مدتها است که بازسازی کامل آن در پیج و خم وعدهها گرفتار گم شده و عملیات احیا و بازسازی بازار با سرعت لاکپشتی طی میگردد.
با حضور در بازار سنتی اردبیل میتوان شاهد بود که در بخشی از بازار، اصالت قدیمی در طراحی سقف و گنبد حفظ شده اما در برخی دکانها، به کل معماری مغازه تغییر یافته و فضای دکان از حالت سنتی به فضایی مدرن تغییر کرده است. برای شنیدن صحبتهای کسبه در خصوص آخرین وضعیت بازار تاریخی اردبیل به سراغشان تعدادی از آنان رفتیم.
نوینسازی بازار، بافتهای قدیمی و سنتی آن را از بین برده است
یوسف مجنون، یکی از کاسبان بازار تاریخی است که در راسته فرشفروشان فعالیت میکند، وی تغییرات ایجادشده در معماری نوین را عامل اصلی از بین رفتن اصالت فرهنگی بازار دانست و گفت: در سالیان اخیر شاهد به هم پیوستگی متلاطم راستههای بازار به یکدیگر بودهایم. بهطوری که ممکن است یک فرد دکانش را در یک راسته به فروش برساند و شخص دیگری یک مغازه نامربوط به آن راسته را در آنجا باز کند. این تداخل و ناهمگونی باعث بینظمی در بازار و همچنین از بین رفتن فضای سنتی و یکدست آن میشود.
بارها شاهد این موضوع بودهایم که دکان موروثی به وارثان میرسد و درست مانند زمینهای کشاورزی، به چندین بخش تقسیم شده و فروخته میشود و بعد هم اقدام به دیوارکشی یا ایجاد تغییرات گسترده در فضای معماری دکان میکنند.
این عمل نه تنها باعث از بین رفتن بافتهای قدیمی نظیر گنبد و سقف شیروانی و... شده بلکه با ایجاد ظاهری نوین در مغازه، اصالت بازار را از بین میبرد. به دلیل شخصی بودن این اماکن، سازمان میراث فرهنگی نیز در برابر این رفتارها قادر به اعمال واکنش نیست و توجه به کسب منفعت و سود بیشتر، این چنین باعث از بین رفتن بافت معماری بازار میشود.
تنها راهکاری که میتوان در مواجهه با این مسائل به آن اشاره داشت، سختگیریهای سازمان میراث فرهنگی و وضع قوانین سفت و سختی است که باید در جهت حفظ آثار تاریخی و ملی به تصویب برسد تا شاهد نابودی تاریخ کشورمان نباشیم.
این کاسب کهنهکار بازار، بازسازیهای منقلب شده را عامل دیگری در به هم خوردن نظم بازار دانست و افزود: در سالهای اخیر اقدامات سازمان میراث فرهنگی در ترمیم و بازسازی فضای بازار قابل ستایش بوده و این اقدامات تا حد بسیاری مشکلات جوی یا استحکام بنا را حل کرده است اما باید توجه داشت که ترمیم غیراصولی و بدون توجه به شکل اولیه، تا چه حد میتواند به قدمت بازار آسیب بزند.
در بازار گلشن، تغییرات ایجاد شده در تیرچه ستونهای چوبی و حذف آنها که از صد سال پیش برای مقابله با زلزله در کنار ستونهای سنگی طراحی شده بود، قطع شده و به نحو دیگری ترمیم یافته است.
پنجرههای سقف گنبدها، شیروانیها، کفپوشها و در و شیشههای دکانها قبلا چوبی و سنگی بوده ولی الان به طور دلخواه از جنس آهن یا آلومینیوم و پلاستیک نصب شده و حتی معبر کف بازار که کاشیهای مدرن را به جای سنگهای سنتی جایگزین ساختهاند، بیش از بقیه موارد جلب توجه میکند.
این کاسب قدیمی گفت: همه اینها مواردی از تغییراتی هستند که طی سالیان اخیر در راستای بهبود شرایط بازار رخ داده و تا حد بسیاری کارساز بوده اما بازار را از آن فضای سنتی قدیم خارج ساخته است.
نبود سیستم گرمایشی در بازار یکی دیگر از مشکلات / اصالت بازار تاریخی اردبیل در حال تغییر است
بختیار ایرانپور یکی دیگر از کسبههای قدیمی بازار سنتی اردبیل است که بیش از ۴۵ سال در بازار اردبیل حضور داشته و تغییرات آن را از دوران کودکی تا به الان دیده است.
این کاسب کهنهکار در خصوص مشکلات فعلی و نبود امکانات کافی در بازار گفت: در سال ۱۳۷۸ و به مدت ۶ ماه این بازار مورد بازسازی و ترمیم قرار گرفت که تا حد بسیاری باعث ایجاد تغییر در آن شد.گنبدها و شیروانیهای تاریخی در برخی نقاط وجود داشت که توسط میراث فرهنگی حذف شده و به شکل دیگری مورد ترمیم قرار گرفته است. ترمیم بازار باعث ایجاد مقاومت بیشتر آن شده ولی تا حدی آن را از شکل اولیه خود دور ساخته است.
یکی دیگر از اصلیترین مشکلات، نبود سیستم گرمایشی در بازار است که بهدلیل معماری مسقف بازار و دکانهای زنجیرهوار، امکان لولهکشی گاز وجود نداشته است.
به همین منظور انجمن اسلامی بازار تدبیر خاصی اتخاذ کرده که به صورت یارانهای برای هر دکان ماهانه مقداری نفت را با قیمت منصفانه به فروش میرساند تا به این منظور با استفاده از بخاری نفتی فضای دکان را گرم نگهداریم.
مسائل بهداشتی در بازار رعایت نمیشود
در ادامه، کاسب قدیمی بازار سنتی اردبیل، یکی از عمدهترین مشکلات بازار در پی تحولات ایجاد شده را رسیدگی ناکافی به مسائل بهداشتی عنوان کرده و گفت: بازارهای قدیمی به دلیل بافت کهن و محیطی محصور، بیش از سایر بازارها نیاز به نظافت و رسیدگی بهداشتی دارند، نبود حداقل امکانات مانند سرویس بهداشتی یا عدم توجه به ساخت مکان صحیح برای آنها که موجب شده تعرق حاصل از لولهکشی آب با سیمان و گچ آن هم در بازار مسقف، رطوبت را جذب کرده و نمناک سازد. همین بی توجهی به کوچکترین مسائل، میتواند در آینده مشکلساز باشد.
مجنون ادامه داد: به دلیل زیرساخت چندصد ساله بازار، جانوران بسیاری در قسمتهای مختلف بازار دیده شدهاند که باید به آن رسیدگی شود. از اداره بهداشت تقاضا داریم تا با رسیدگی به مسائل بهداشتی و اقداماتی نظیر سمپاشی و رعایت پروتکلهای محافظتی، راحتی را برای مشتریان و کسبه بازار فراهم سازند.
بازار، تاریخی اردبیل تبدیل به بنگاه رقابتی شده است
وی، مراودات انجام شده در بازار امروز را با رفتارهای بازار چند دهه قبل مقایسه کرد و افزود: اخلاق و رفتار بازار نسبت به چند دهه قبل بسیار تغییر کرده است. امروزه فکر کردن به مادیات در شرایط سخت اقتصادی و کسب سود بیشتر باعث شده تا بعضی از همسایگان بازاری به جای رفاقت و آیین اخلاقمداری در بازار، به فکر تخریب همدیگر باشند و معیار منفعت بیشتر را مقدم بر هر آیین ارزشی دیگر قرار دهند.
در زمانهای دور، مردم از اهالی بازار و ریش سفیدان بازار بهعنوان معتمدین شهر در مسائلی همچون کمکهای خیرخواهانه به مستضعفین یاد میکردند و این عرف بر محیط بازار حاکم بود که هرکس مشکلی داشت با معتمد بازار در میان میگذاشت و آن شخص با قدرت کلام و احترام بالایی که بین سایر بازاریان داشت، میتوانست کمکهای نقدی یا خیرخواهانهای جمعآوری کرده و به نیازمندان بپردازد که اکنون نیز نیازمند آن فضا و شرایط هستیم.
وی در پایان گفت: گاهی ممکن است نزاع یا اختلافی بین کسبه یا مشتریان به وجود آید و لزوم حضور ریشسفید یا معتمد در چنین شرایطی بر حل اختلافات در بازار بسیار مهم و ضروری باشد؛ فردی مومن، متدین، باتجربه و امین که حلال و حرام را تشخیص داده و با احترامی که نزد سایرین دارد کارگشای مصائب باشد.
در ادامه برای اینکه از آخرین وضعیت ساماندهی بازار تاریخی اردبیل مطلع شویم، به سراغ مسوولان مربوطه رفتم.
مرمت آثار تاریخی نیازمند به آگاهی و تخصص است
جواد جهانی، کارشناس میراث فرهنگی و معماری شهری، بازار تاریخی اردبیل را از لحاظ قدمت و اصالت شهری بسیار مهم دانست و اظهار کرد: بازار تاریخی اردبیل با مساحتی به وسعت ۷ و نیم هکتار و با قدمتی بیش از ۴۵۰ سال، یکی از اصیلترین اماکن تجاری و سیاحتی اردبیل محسوب میشود.
وی افزود: این بازار در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ ثبت ملی شده و از آن زمان تاکنون یکی از آثار ملی تاریخی ایران محسوب میشود. این بازار با داشتن چندین راسته که هر کدام آنها مربوط به یک صنف خاص است، گستردگی بسیاری دارد.
معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان اردبیل تصریح کرد: سازمان میراث فرهنگی با وظیفه مرمت، حفظ و صیانت و نگهداری از دهه ۷۰ در راستای احیا و افزایش طول عمر و استحکام بازار برای مرمت آن اقدام کرده که این امر به طور تدریجی و طی ۱۰ سال ادامه داشته و قسمتهای مختلف بازار بنا به راستههای مشخصشده مورد ترمیم قرار گرفتند.
جهانی ادامه داد: در سالهای قبل از مرمت، برخی افراد بدون تخصص و آگاهی از بافت تاریخی و از روی سودجویی اقدام به حذف یا اضافه نمودن قسمتهایی از ستون یا سقف بازار کرده و بهخاطر افزایش فضای دکان شخصی خود دست به این کار زدهاند. این کار نه تنها بافت تاریخی بازار را از بین میبرد بلکه به وجهه بازار نیز لطمه میزند.
گفتوگو را با سوال «قسمتی از بازار مرمت شده و قسمتهای دیگری باقی ماندهاند. علت چیست؟» ادامه دادیم، معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان اردبیل در ارتباط با مرمت قسمتهای سقف و ستونها که بهصورت نیمهکاره مرمت شدهاند، گفت: باید توجه داشت که نوسازی و بازسازی فرق بسیاری با مرمت دارند، در نوسازی به طور کامل فضای محیط تغییر یافته و حالتی سنتی به خود میگیرد اما در مرمت سعی بر این شده تا اسکلت اصلی بنا حفظ شود و بنا به اقدامات تخصصی مورد احیا قرار گیرد.
جهانی اذعان داشت: به این نوع مرمت، روش عین به عین گفته میشود و نحوه کار به اینگونه است که پس از جمعآوری اسناد و عکسبرداری از نمونه اصلی و اولیه، مواد و مصالحی که عینا مشابه نمونه اصلی است تهیه میشود و پس از آن فقط در قسمتهایی که آسیبدیده شده، ترمیم انجام میگیرد.
وی اضافه کرد: این کار باعث میشود تا حالت اولیه و تاریخی حفظ شده و در کنار آن مرمت به شکل سنتی نیز انجام گیرد. به همین دلیل است که با نگاه کردن به سقف و گنبد بازار مشاهده میشود که قسمتی به طور کامل مرمت شده و قسمتی دیگر همان حالت اولیه را حفظ کرده است.
این کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد: آجرهای دیوار، ستونها، گنبدها و تیرهای چوبی که پوسیده شده و از بین رفته در همان حالت اولیه میماند و با استفاده از مصالحی که دقیقا مشابه حالت اولیه است، ترمیم صورت میگیرد.
جهانی افزود: گاهی مشاهده میشود که مثلا به جای سنگهای قدیمی در قسمت کف بازار، از کاشیهای نوین استفاده شده یا در و پنجرههای دکانها از حالت چوبی تغییر یافته و از آهن استفاده شده است، دلیل آن نیز تغییر بافت برای استحکام بیشتر و بالا بردن امنیت بازار است.
وی تصریح کرد: سنگهای قدیمی ممکن است در اثر رطوبت از بین رفته و باعث ایجاد خسارت به اموال بازاریان شوند، به همین دلیل از سنگهای کارخانهای استفاده میشود.
معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان اردبیل بیان کرد: در زمینه در و پنجرههای دکانها نیز، موارد امنیتی و راهکارهای مقابله با سرقت، این زمینه را مهیا ساخته تا در و پنجرههای چوبی حذف شده و جای خود را به درهای آهنی دهند. در این تصمیم ارگانهای مختلف اعم از نیروی انتظامی و اصناف مربوطه نیز در حمایت از بازاریان دخیل هستند.
تفکیک مغازه به دو یا چند باب در بازار تاریخی ممنوع است و نیاز به مجوز دارد
جواد جهانی در خصوص تفکیک و دیوارکشی دکانها و به هم خوردن بافت معماری بازار گفت: تا قبل از دهه شصت برخی اقداماتی در خصوص دیوارکشی صورت گرفته ولی در مقطع فعلی هرگونه دیوارکشی ممنوع بوده و نیازمند به مجوز است.
وی افزود: گاها ممکن است دکانی به عاملان وراثت رسیده باشد و وارثان برای تفکیک سهم، اقدام به دیوارکشی نمایند، اما این کار مورد تایید سازمان میراث فرهنگی نبوده و بر اساس ضوابط و قوانین جزو موارد ممنوعه محسوب میشود.
عمده مشکلات بازار با رعایت حقوق شهروندی حل میشود
کارشناس میراث فرهنگی در ارتباط با مشکلات متعددی نظیر رعایت امور بهداشتی، سد معبر و تخلفات صورت گرفته در بازار اظهار کرد: بسیاری از مشکلاتی که در بازار وجود دارد نه از لحاظ زیرساختی بلکه از لحاظ فرهنگی است.
جهانی اضافه کرد: بازاریان و مردم باید نسبت به همدیگر احترام قائل شده و با برخورد خود حقوق دیگری را ضایع نکنند. برای مثال در بحث تردد سد معبر، سازمان شهرداری بنا به حق شارع، یک و نیم تا ۲ متر برای هر دکان در نظر گرفته که با توجه به کم عرض بودن بازار تاریخی بیش از این باعث مانعسازی در تردد میشود. با متوجه بودن این امر توسط بازاریان نه نیاز به قانون است و نه مشکلی به وجود میآید.
وی افزود: در سالیان اخیر مواردی مشاهده شده که عدهای افراد سودجو برای تسهیل امور خود به طور غیرقانونی اقدام به حفر چاه در بازار کردهاند، این افراد بدون در نظر گرفتن عواقب این کار و فرونشست قسمتی از گنبد که ۴۰۰ سال پیش ساله بنا شده، تنها منفعت شخصی را در نظر گرفته و اهمیتی برای دیگران قائل نبودهاند.
معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان اردبیل گفت: این گونه موارد نه نیاز به قانون دارد و نه میتوان مانع تخلف بود. تنها مسئله مهم رعایت حقوق شهروندی و رابطهای مسالمت آمیز با همنوعان است تا علاوه بر خرید و فروش، از لحاظ فرهنگی نیز هم تراز با تاریخ اصیلمان باشیم.
عدم تخصیص اعتبار بازآفرینی شهری علت تاخیر در بازسازی بازار تاریخی اردبیل
ابراهیم شکری، سرپرست دفتر فنی ادارهکل میراثفرهنگی استان اردبیل گفت: اگر اعتبار ۱۶ میلیارد تومانی مصوب از محل اعتبارات بازآفرینی شهری از اعتبارات وزارت راه و شهرسازی تخصیص پیدا میکرد، ادارهکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اردبیل و اهالی بازار تاریخی آماده مرمت و بازسازی این بازار در اسرع وقت بودند.
وی ادامه داد: برخی از بخشهای بازار تاریخی اردبیل از جمله سرای زنجیرفروشان، پنبهفروشان، برنجفروشان و دمیرچی بازار به مرمت و بازسازی نیاز دارند و در اولویت برنامههای ما هستند که اگر اعتبار مورد اشاره از سوی وزارت راه و شهرسازی تخصیص پیدا کند مرمت این بخشها در اسرع وقت اتفاق میافتد.
سرپرست دفتر فنی اداره کل میراثفرهنگی استان اردبیل تصریح کرد: متاسفانه با وجود صورتجلسههای مکرر در مجموعه استانداری و با حضور نمایندگان محترم مردم در مجلس شورای اسلامی، اعتبار ۱۶ میلیارد تومانی که مقرر شده بود از محل اعتبارات بازآفرینی شهری وزارت راه و شهرسازی برای بازسازی بازار تاریخی اردبیل تخصیص پیدا کند، هنوز محقق نشده است.
شکری با اشاره به اعتبارات اخذشده از وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، اضافه کرد: اعتبارات ابلاغی وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی در حوزه احیا بافت تاریخی و مرمت ابنیهها ۴۳۰ میلیارد ریال بود که اخذ شده است و تا پایان تیرماه سال جاری برای پروژههای مصوب هزینه خواهد شد.
وی ادامه داد: جامعه اسلامی اصناف و بازاریان اردبیل که پیگیری مسائل مربوط به بازار تاریخی را برعهده دارند، از جزئیات اعتبار ۱۶ میلیارد تومانی و عدم تخصیص آن با خبر هستند و همگام با ما برای تسریع در بازسازی این بنای تاریخی تلاش میکنند.
به گزارش خبرگزاری فارس، بازار تاریخی اردبیل با تحولات چندصد ساله خود بهعنوان یک اثر ملی فاخر نزد مردم اردبیل شناخته شده و همواره طی چند نسل از آن به عنوان مکانی برای تهیه همه نوع مایحتاج یاد میشود.
برای حفظ و ابقای اماکن تاریخی تنها راهکار، اصلاح روشهای آسیبزنندهای است که بافت تاریخی را تهدید کرده و باعث نابودی اصالت ما میشود؛ امید است با نگرشی مثبت و سازنده و تخصیص اعتبارات جدید، مرمت این میراث مهم و تاریخی با سرعت بیشتری پیش برود.
انتهای پیام/۳۴۶۳/
منبع: فارس
کلیدواژه: بازار تاریخی اردبیل بازار اردبیل بازار سنتی اردبیل مرمت بازار اردبیل گردشگری و صنایع دستی شهرستان اردبیل سازمان میراث فرهنگی بازار تاریخی اردبیل معاون میراث فرهنگی بازار سنتی اردبیل بافت تاریخی بین رفتن حالت اولیه راسته ها ستون ها دکان ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۰۱۷۲۷۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ویدیوی منتشرشده در خصوص تابوتهای جوبجی مربوط به سال ۱۳۹۸است
به گزارش خبرنگار مهر، سیدمحسن حسینی صبح امروز سه شنبه در گفت و گویی رسانه ای اظهار کرد: با صدور مجوز فصل پنجم کاوش از سوی پژوهشگاه میراثفرهنگی کشور، هیأت باستانشناسی به منظور کاوش علمی و نجاتبخشی در محل محوطه تاریخی جوبجی حضور یافت که به دنبال آن، کاوش کاملاً علمی باحضور کارشناسان متخصص باستانشناس و مرمتگر انجام شد که حاصل این کاوشها کشف تعدادی تابوت بود که در بعضی از آنها بقایای اسکلت انسانی وجود داشت.
معاون میراثفرهنگی خوزستان ادامه داد: از همینرو، با حضور کارشناس مرمتگر در هیأت، اقدامات علمی و مرمتی اولیه روی تابوتها و اسکلتها انجام شد و سپس با ساماندهی اصولی، همه تابوتها به منظور اقدامات بعدی از جمله مستندنگاری و مرمت، به کارگاه و آزمایشگاه پایگاه میراثجهانی منتقل شدند که در محیط آزمایشگاهی و کاملاً علمی مطالعات و اقدامات حفاظتی انجام شد و در حال حاضر نیز این تابوتها در انبار قرار دارند و به محض راهاندازی موزه باستانشناسی رامهرمز، همه اشیاء و تابوتها به موزه رامهرمز انتقال خواهند یافت.
او افزود: از آغاز کار دولت سیزدهم، حفظ و حراست از اموال و اشیای ملی در اولویت کار میراثفرهنگی قرار گرفته و در سال جدید هم به منظور ساماندهی این تابوتها و نیز اشیا و اموال فرهنگی پنج شهرستان دیگر، تأمین اعتبار انجام دادهایم.
حسینی با اشاره به ویدیوی منتشر شده در خصوص نابودی اسکلت های کشف شده در جوبجی گفت: بعد از گذشت پنج سال دوباره این فیلم که در زمان خود پاسخ داده شده بود را بازپخش شده است.
او افزود: در هر هیأت کاوش باستانشناسی حداقل یک نفر مرمتگر و یک نفر استخوانشناس وجود دارد که اقدامات و موارد حفاظتی اولیه را روی اشیاءِ مکشوف انجام میدهند.
معاون میراثفرهنگی خوزستان بیان کرد: اشیا و اموال حاصل از کاوشهای جوبجی در محل استاندارد و مخزن امن قرار دارند، بخش از کشفیات هم در مجهزترین آزمایشگاههای میراثفرهنگی کشور توسط کارشناسان مرتبط و مجرب در دست بررسی هستند.
کد خبر 6092965