امضا : خروس لاري
تاریخ انتشار: ۳ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۲۴۶۲۷۲
خبرگزاري آريا - تهران- ايرنا- امروز، سوم آبان، سالمرگ استاد ابوالقاسم حالت است؛ ربع قرن پس از آن روزِ سال 71 که دست اجل تابلوي از جنس سکته قلبي در دست گرفت و به قلب مرد خونسرد و پرکار ادبيات و طنز ايران فرمان ايست داد.
ابوالقاسم حالت از نامهاي بزرگ ادبِ معاصر است. او که به گواه شناسنامهاش در سال 1392 و به گواهِ کلامش، در سال 1298 در تهران به دنيا آمده بود، طي عمر هفتاد و اندي ساله خود، «عمر پُربرکت داشتن» را معنا کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
استاد حالت سالهاي سال با زبان و قلم طنز خود به انتقاد از ناراستيهاي اخلاق و جامعه پرداخت و عمري براي مجلههاي مهمي چون «توفيق» و «گل آقا» (از مهمترين نشريههاي طنز در پيش و پس از انقلاب) طنز سرود و طنز نوشت.
امروز، سوم آبان، سالمرگ استاد ابوالقاسم حالت است؛ ربع قرن پس از آن روزِ سال 71 که دست اجل تابلوي از جنس سکته قلبي در دست گرفت و به قلب مرد خونسرد و پرکار ادبيات و طنز ايران فرمان ايست داد.
آنچه در ادامه ميآيد، معرفي مختصري است از برخي آثاري که استاد ابوالقاسم حالت به نظم و نثر به يادگار نهاده.
** ديوان اشعار ابوالقاسم حالت
درست است که عمده شهرت استاد ابوالقاسم حالت بهسبب سرودهها و نوشتههاي طنز و انتقادي و نيز فکاهي او است، اما اين مردِ طنزگوي روزگارِ معاصر، در مرتبه نخست، شاعر و اديب است. حالت، شعر جدّي نيز کم ندارد؛ سرودههايي که اغلب داراي محتوا و مضموني اخلاقي و گاه اندرزي است.
وي نخستين بار اين ديوان را در سال 1341 جمع کرده که به همت انتشارات کتابخانه ابن سينا منتشر شده است. البته پيشتر، در سال 1336 نيز بخشي از قصايد حالت در مجموعهيي با عنوان «پروانه و شبنم» به چاپ رسيده بود.
همچنان که استاد حالت در مقدمه ديوان اشعارش گفته، نگاه او به فرم و ساختارِ شعر، نگاهي سنتي است و وزن و قافيه را براي شعر ضروري ميداند و مهمترين تغييري که گاه در فرم شعرهاي خود داده، کوتاه و بلند کردن مصراعها است.
استاد ابوالقاسم حالت نگاه خود به شعر را اين طور توضيح داده است: «به طور کلي روش من در سرودن شعر هميشه اين بوده است که مضامين تازه و بيسابقه بيابم؛ از استعمال لغاتي که قرنها است از ياد زبان فارسي رفته و امروز معمول نيست،خودداري کنم؛ همچنين از تشبيهات و استعارات غريب و دور از ذهن غيرقابل فهم بپرهيزم و مطلب را بهقدري روان و ساده بيان کنم که درک معني آن بهسهولت براي همه کس ميسّر باشد». (مقدمه ديوان حالت، صفحه 5)
از غزلهاي او است:
«نزديک تو و دور ز ديدار تو بودم / همسايه ديوار به ديوار تو بودم
سويم نفکندي نظري، گرچه شب و روز / چون آينه آماده ديدار تو بودم
بودي تو طبيب من و آگاه نبودي / از درد من زار که بيمار تو بودم
مانند نسيم سحري، حال من اي گل / زآن بود پريشان، که هوادار تو بودم
از دور جواني که بهين فرصت عيش است / کامي نگرفتم که گرفتار تو بودم
گر از تو همه ناز خريدم عجبي نيست / زيرا که تهيدست خريدار تو بودم
چون هر کسي از دست کسي ميکشد آزار / شادم که من آزرده ز آزار تو بودم
گفتم که به جز سوز دل اي عشق چه بودي؟ / گفتا سبب گرمي گفتار تو بودم
حالت، غم و درد تو به جان ميزند آتش / واي از من بدبخت که غمخوار تو بودم»
** ترجمه امثال و حکم اروپايي به رباعيهاي فارسي
ديوان اشعار ابوالقاسم حالت دربردارنده شماري قصيده، غزل، مثنوي، قطعه و رباعي است. از ويژگيهاي اين ديوان، آن است که رباعيات آن، ترجمه منظومي است از برخي امثال و حکم اروپايي. اين رباعيها با عنوان «انسان و زندگي» در ديوان چاپ شده و اصل انگليسيِ آنها نيز در ديوان درج شده است. نمونه اين رباعيها، ترجمه اين مثل اروپايي است: «اگر يک مزاح را از دست بدهي، بهتر است تا يک دوست را» (Better lose a jest than a friend):
«راهي که خلاف راه صلح است مپوي / حرفي که از آن دلي شود رنجه مگوي
گر ز آنکه ز يک مزاح روگرداني / به تا ز تو يک دوست بگرداند روي»
«بحر طويلهاي هدهد ميرزاـ و نيز «ديوان فکاهيات حالت» هم از جمله آثار منظوم استاد است که جداگانه منتشر شده.
** کتابهاي «ديوان خروس لاري» و «ديوان ابوالعينک»
اين مجموعه که نخستين بار در سال 1362 منتشر شده، دربردارنده شماري از شعرهاي طنزي است که ابوالقاسم حالت در سالهاي 1318 تا 1350 سروده و آنها را در هفتهنامه «توفيق» و برخي ديگر از مجلههاي طنز منتشر کرده بوده است. البته بيشتر اين شعرها، حدود نود درصد، مربوط است به مجله توفيق و درصد کمي از آنها در نشريههاي ديگر چاپ شده بوده است.
«توفيق» را بايد از معروفترين نشريههاي طنز و فکاهي در تاريخ مطبوعات ايران به شمار آورد. اين نشريه از سال 1302 تا 1350 با وجود توقيفها و تعطيليهاي مکرر، در سه دوره مختلف زماني منتشر ميشد. افزون بر ابوالقاسم حالت، از ديگر چهرههاي نامداري که در حيات نزديک به پنجاه ساله نشريه «توفيق»، براي آن مطلب مينوشتند، ميتوان از اين اديبان و شاعران نام برد: احمد گلچين معاني، رهي معيري، پرويز خطيبي، محمدابراهيم باستاني پاريزي، کريم فکور، فريدون مشيري، اسماعيل نواب صفا، کيومرث صابري فومني، منوچهر احترامي، عمران صلاحي و خسرو فرشيدورد (دريغ که همه در خواب مرگ خفتهاند...).
«خروس لاري»، امضاي مستعار ابوالقاسم حالت در هفتهنامه طنز و فکاهي «توفيق» بود که شعرهاي خود را در آن مجله با اين امضا منتشر ميکرد. وي درباره اين امضا نوشته است: «چون شاعران و نويسندگاني که آثارشان در هفتهنامه توفيق چاپ ميشد، اسامي پرندگان را براي امضاهاي مستعار برگزيده بودند، من هم امضاي `خروس لاري` را انتخاب کردم و چيزي نگذشت که خروس لاري به اصطلاح `يخش گرفت` و اشعاري که به اين امضا در توفيق انتشار مييافت، علاقهمنداني پيدا کرد؛ بهطوري که گرچه بعدها امضاهاي مستعار ديگري نيز مانند شوخ، فاضلمآب، ابوالعينک و غيره برگزيدم، ولي هيچيک به شهرت `خروس لاري` نرسيد». (مقدمه «ديوان خروس لاري، صفحه الف)
نمونهيي از شعرهاي «ديوان خروس لاري»:
«گفت مردي در ادارات از چه روي / شخص بيش از قهوه نوشد چاي و آب
شوخ طبعي گفت: زيرا غالباً / قهوه ما را باز ميدارد ز خواب» (30/6/1340)
استاد حالت گزيده بخش ديگري از شعرهاي طنزآميز انتقادي و سياسي خود را که اغلب در هفتهنامه توفيق و گاه در نشريههايي چون «تهران مصور»، «اميد» و «راهنماي زندگي» چاپ شده بود، در کتاب «ديوان ابوالعينک» منتشر کرده است. اين کتاب دربردارنده شعرهايي است که با امضاي «ابوالعينک» در نشريههاي يادشده منتشر ميشده است. اين اثر براي بار نخست در سال 1363 چاپ شده است.
- قطعهيي از «ديوان ابوالعينک»:
«در اتوبوس پيرمردي گفت / که در اين تنگنا دلم زار است
در ميان کسان ز چار طرف / تنم اندر فشار بسيار است
با چنين وضع تا به خانه رسم / کاملاً هيکلم لت و پار است
اين اتوبوسِ شرکت واحد / يا که يک قتلگاه سيار است؟» (22/5/1347)
** مجموعه «رقص کوسه»
اين کتاب شامل بيست داستان کوتاه است که در سال 1333 به همت انتشارات صفيعلي شاه منتشر شده است. ابوالقاسم حالت در مقدمه توضيح داده که خود را داستاننويس نميداند و متواضعانه ميگويد خود آگاه است که به اسلوب داستان نويسي روز آشنايي ندارد؛ با وجود اين، اصرار دوستان و تحسينشان را دليلي دانسته تا مجموعهيي از داستانهاي کوتاهش را چاپ کند و به قضاوت مخاطبان بسپارد.
داستانهاي اين مجموعه، در نهايت سادگي است؛ اما همين سادگيِ روايت و قلمِ نويسنده جذابيتي در خود نهفته دارد که موجب ميشود اين داستانهاي ساده و کوتاه، براي مخاطب شيرين و خوشايند باشد. به همين سبب است که چندي از داستانهاي اين مجموعه، دستمايه ساخت اپيزودهاي گوناگونِ چند سريالِ تلويزيوني دهههاي اخير شده است.
از کارکردهاي بسيار مفيد اين داستانهاي کوتاه، يکي آن است که تصويري روشن از فضاي اجتماعي و انساني مردم ايران در حدود شصت، هفتاد سال پيش به دست ميدهد. از کافه رفتنها و مهماني دادنها و عاشق شدنها و دعوا کردنها و بسياري روابط و مناسبات مرسوم ديگر.
** زنداري و گرفتاري
يکي از کتابهاي متأخر مرحوم ابوالقاسم حالت، رسالهيي است جالب در آداب عاشق شدن و زنگرفتن و زنداري کردن. اين کتاب که استاد از آن با عنوان «رساله دکتري زناشويي» يادکرده، دربردارنده نوزده فصل است. اين فصلهاي نوزدهگانه، از «شيطان و حوا» و «وضع زن از ديرباز تاکنون» آغاز ميشود و به «بلوغ و عشق» و «گزينش همسري شايسته» و «دوره نامزدي» و «عقد و عروسي و ماه عسل» ميرسد و با «نارضايي زن و شوهر از يکديگر» و «مادرزن و پدرزن، مادرشوهر و پدرشوهر» ادامه مييابد و به «عيوب زن و شوهر» و «طلاق» و «مرگ» ختم ميشود.
«اين کتاب افسانهها، داستانها، شوخيها، سخنان کوتاه و اشعاري را دربردارد که مربوط به کمدي يا تراژدي عشق و ازدواج است». اين، توضيحي است که نويسنده در مقدمه کتاب درباره اثر خود بهدست داده است. درواقع در اين مجموعه که به قولِ مؤلفِ آن، بيشتر به «جُنگ» ميماند، هم ميتوان نمونهيي از مطالب کتابهاي گرانسنگ ادبيات فارسي (همچون کليله و دمنه، گلستان، بوستان، مرزباننامه، قابوسنامه، هزار و يک شب و جام جم) درباره ازدواج را ديد و هم سخنان کوتاهي از شاعران و نويسندگان و فيلسوفان اروپايي را در اينباره خواند. بخشي از کتاب نيز متضمن لطيفهها و شوخيها و ضربالمثلهاي عهد معاصر است؛ و در لابهلاي مجموعِ اينها، بيتها و داستانهاي کوتاهي از شخصِ مؤلف نيز به چشم ميخورد.
** زن در چين قديم!
نمونهيي از متن کتاب که از فصل دوم آن انتخاب شده است:
«در چين نيز مانند بسياري از نقاط ديگر، زن حق نداشت که با شوهر يا پسرانش غذا بخورد. زن بر سر ميز غذاخوري حکم مبل را داشت. بيحرکت و خاموش مينشست. فقط وقتي مرد ميخواست پيپ بکشد، برميخاست و پيپش را روشن ميکرد. همينکه پيپکشيدن و گپزدن و استراحت مردان به پايان ميرسيد و از سر سفره برميخاستند و بيرون ميرفتند، زنان ميتوانستند بهجاي ايشان بنشينند و تهمانده غذاي ايشان را بخورند... . همچنين زن پاکدامن، زني بود که پس از مرگ شوهر، خودکشي کند. بهتر اين بود که زنِ بيوه در ميدانِ عمومي شهر، جلو چشم هزاران تماشاچي، خود را بکشد. نام چنين زني را در تابلو افتخارات قيد ميکردند. (زنداري و گرفتاري، صفحه 46)
کتاب «زنداري و گرفتاري» در سال 1372، به همت انتشارات درسا منتشر شده است.
** مجموعه مقالات طنز
استاد ابوالقاسم حالت هشت دفتر جداگانه، دربردارنده مجموعه نوشتهها و مقالههاي طنزآميز خود را در کتابهاي «از عصر شتر تا عصر موتور»، «از بيمارستان تا تيمارستان»، «زبالهها و نخالهها»، «صداي پاي عزرائيل»، «آش کشک خالته، بخوري پاته، نخوري پاته»، «دوره، دوره خرسواري است»، «يامفت يامفت» و «پابوسي و چاپلوسي» منتشر کرده است.
اين مقالهها اغلب دربردارنده انتقادهايي است شوخيآميز به اوضاع و احوال سياسي، اقتصادي و فرهنگي جامعه ايراني در عصر مؤلف. به مثل در مقالهيي از قيمت سرسامآور ماهي شب عيد گفته است و در مقاله ديگري به تفاوت حرف شرقيها دربرابر عمل غربيها طعنه زده است و در آنيکي به مصائب بينالتعطيلين و سفر به شمال گريز زده است.
اين مقالهها به واقع شيرين نوشته شده است و الحق که وقتي نويسنده، طنازي استاد همچون ابوالقاسم حالت باشد، جز اين نيز نميبايد انتظار داشت. براي درک اين مدعا، کافي است توصيفهاي دقيق و جذابِ مقاله «شهر قحطيزدگان» را از کتاب «صداي پاي عزرائيل» خواند و از برابر ديده گذراند.
انتشارات گوتنبرگ مجموعه اين هشت دفتر مقالات طنزآميز را در سالهاي مياني دهه هفتاد در دو مجلد با عنوان «مجموعه آثار طنز ابوالقاسم حالت» منتشر کرده است.
** تذکرهيي در ذوق شعري سلسلههاي حکومتي
يکي ديگر از کتابهاي ابوالقاسم حالت که در شمار آثار پژوهشي او قرار ميگيرد ، «شاهان شاعر» است. وي در اين اثر تذکره مانندي گردآورده درباره بررسي ذوق شعري شاهان و شاهزداگان سلسلههاي گوناگون تاريخ ايران. در اين کتاب همچنين احوال و آثار شاعران مختلفي که به دربارهاي سلسلههاي گوناگون حکومتي تاريخ ايران رفت و آمد داشتند، بررسي شده است.
عمده مطالب اين مجموعه، پيش از چاپ بهصورت کتاب، در سلسله مقالههايي در دهه سي در صفحه ادبي روزنامه خبرهاي روز آبادان منتشر شده بود و بعد از آن نيز به شکل کاملتر در مجله سياه و سپيد چاپ شده بود. به همين دليل شيوه کار در اين کتاب، نه تاريخيِ صرف است و نه ژورناليستيِ مطلق، بلکه آميختهيي است از اين دو تا هم مطالب چندان خشک و علميِ صرف نباشد و خستگي مخاطب عام را سبب نشود؛ و هم يکسره عاميپسند و به دور از اعتبار تاريخي نباشد.
در مجموعه «شاهان شاعر» از سامانيان و رودکي و فرخي و غزنويان و عنصري و فردوسي و اسدي و سلجوقيان و سلطان ملکشاه و سنجر و انوري و تکش و جلالالدين خوارزمشاه و آل کرت و خاندان اينجو و شاه اسماعيل و شاه عباس و بابريان هند و فتحعلي شاه و ناصرالدين شاه سخن رفته است.
اين کتاب نخستين بار در سال 1346 منتشر شده است.
** ترجمههاي حالت: از «تاريخ کامل ابن اثير» تا «زندگي بر روي ميسيسيپي»
استاد ابوالقاسم حالت افزون بر سرايش شعر و نوشتن مطالب و داستانها طنز و انتقادي و فکاهي، در ترجمه نيز بسيار چيرهدست و پرکار بود. از مهمترين آثاري که او ترجمه کرده، برگردانِ کتاب «الکامل في التاريخ» اثر عزالدين ابن اثير، از عربي به فارسي است. ابوالقاسم حالت در اين ترجمه، کار ناتمام روانشاد عباس خليلي و علي هاشمي حائري را به پايان رسانده است.
افزون بر اين اثر، ابوالقاسم حالت کلمات قصار حضرت اميرالمؤمنين (ع) را نيز به شکل رباعي ترجمه کرده است.
در کنار اينها استاد حالت چندين جلد از داستانهاي نويسندگان اروپايي را نيز به فارسي برگردانده که از جمله آنها ميتوان از اين کتابها نام برد:
«جادوگر شهر زمرد» و «بازگشت به شهر زمرد» (هر دو از فرانک باوم)، «زندگي بر روي ميسيسيپي» (مارک تواين)، «تاريخ فتوحات مغول» (جي. جي. ساندرز)، «ناپلئون در تبعيد» (خاطرات ژنرال برتران)، «پسر ايراني» (ماري رنولت) و «فرعون» (الويز جارويس مک گرو).
** ترانههاي حالت: از آثار بنان و مهرتاش تا نخستين سرود جمهوري اسلامي ايران
شايد براي نسلهاي امروزي جالب باشد که پيش از سرود ملي کنوني کشورمان که به آهنگسازي حسن رياحي و شعر ساعد باقري پديد آمده، مردمانِ ايران براي چند سال سرود ملي ديگري را زمزمه ميکردند که اينگونه آغاز ميشد:
«شد جمهوري اسلامي به پا / که هم دين دهد هم دنيا به ما...».
آهنگ اين سرود را روانشاد استاد محمد بيگلريپور (رهبر فقيد ارکستر سمفونيک صداوسيما) ساخته و شعرش را روانشاد استاد ابوالقاسم حالت سروده است. اين سرود از سال 1358 تا سال 71 سرود ملّي ايران بود.
ابوالقاسم حالت که با موسيقي آشنايي داشت، در کنار ديگر کارهاي ادبي خود، ترانههايي نيز سروده است. از جمله اين سرودهها ميتوان به تصنيف «شب» (آهنگ استاد نصرالله زرينپنجه) و «دور از وطن» (آهنگ استاد بزرگ لشکري) هر دو با صداي استاد بنان و نيز آثاري به آهنگسازي استاد اسماعيل مهرتاش و خوانندگي استاد محمد منتشري و همچنين ساختهها و خواندههايي از استاد امينالله رشيدي اشاره کرد.
** کتابهايي براي ابوالقاسم حالت
در سالهاي اخير افزون بر تحقيقها درباره آثار استاد حالت که به شکل مقاله و پاياننامه کار شده است، دو کتاب مهم نيز درباره او به بازار آمده است. يکي از اين آثار، کتابي است به نام «هميشه استاد» که يادنامهيي است براي ابوالقاسم حالت به قلم سيد عمادالدين قرشي. اين کتاب را انتشارات سوره مهر منتشر کرده است.
کتاب ديگر نيز «57 سال با ابوالقاسم حالت» نام دارد که زندگينامه خودنوشت او و شماري از خاطرههايش را دربردارد. اين اثر به کوشش سازمان تبليغات اسلامي و حوزه هنري منتشر شده است.
ميزگرد **3067*1436*گزارش: اميرحسين دولتشاهي*انتشار: داود پورصحت*
انتهاي پيام /*
منبع: خبرگزاری آریا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۲۴۶۲۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کنسرسیوم ساخت کشتی تمام ایرانی تشکیل میشود
طی مراسمی با حضور مدیران عامل ۳ شرکت کشتیسازی داخلی تفاهمنامه ایجاد کنسرسیوم ساخت کشتی تمام ایرانی امضا شد. - اخبار اقتصادی -
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، طی مراسمی با حضور مدیران عامل 3 شرکت کشتیسازی داخلی تفاهمنامه ایجاد کنسرسیوم ساخت کشتی تمام ایرانی امضا شد.
بر این اساس قرار است با مشارکت کشتیسازی صدرا، ایزو ایکو و دریابندر و هولدینگ لجستیک غدیر، کنسرسیوم ساخت کشتیهای تمام ایرانی ایجاد شود.
مدیر عامل صدرا در حاشیه امضای این تفاهمنامه در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، اظهار کرد: با تشکیل کنسرسیوم زیرساختهای کشور در حوزه نرمافزار و سختافزار ساخت کشتی به صورت حداکثری مورد استفاده قرار خواهد گرفت. یکی از برکات تشکیل این کنسرسیوم این است که با تجمیع ظرفیتها، نیازمندیهای کشور را برطرف خواهیم کرد.
علیپور افزود: بر این اساس از بهرهبرداران انتظار داریم از ظرفیت کنسرسیوم مذکور حداکثر استفاده را داشته باشند.
وی در پاسخ به سوال تسنیم مبنی بر اینکه صدرا با کشتیرانی و شرکت ملی نفتکش قراردادی دارد گفت: در حال حاضر با کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران قراردادی برای ساخت 4 کشتی با ظرفیت 3500 و 5000 تن را داریم.
مدیر عامل کشتیسازی صدرا ادامه داد: کشتیهای 5 هزار تنی از نوع شناورهای رورو هستند که تلاش میکنیم تا پایان امسال دو فروند را به آنها تحویل بدهیم.
علیپور یادآور شد: شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و مدیرعامل آن به ما قول دادند که در صورت تحویل اولین کشتی بلافاصله قرارداد سفارش دو فروند کشتی دیگر را امضا کنیم.
وی در خصوص شرکت ملی نفتکش نیز گفت: تاکنون موفق نشدهایم با این شرکت قراردادی امضا کنیم.
انتهای پیام/