وظیفه رسانه دینی؛ تربیت انسان دین‌دان یا دین‌مدار
تاریخ انتشار: ۸ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۳۳۹۴۹۶
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست «ارزیابی انتقادی از مطالعات پیرامون رسانه دینی» با حضور محمد آقاسی، رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، شب گذشته، 7 آبان‌ماه در محل غرفه ایکنا در بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی مطبوعات برگزار شد.
آقاسی در این نشست با بیان اینکه وقتی درباره رسانه دینی صحبت می‌کنیم، ذیل یک گفتمان بحث می‌شود، اظهار کرد: رسانه دینی تحت گفتمان بومی کردن علم انسانی و یا علم اجتماعی در کشور معنا دارد، یعنی کسی که می‌گوید رسانه دینی، منظور او این است که این فضا را به جهت نظری و حتی عملی بومی کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نوعی مونتاژکاری با کنار هم قرار دادن علم اجتماعی و علم دینی
وی با ارائه یک تقسیم‌بندی ادامه داد: در حوزه بومی کردن علوم انسانی و یا فضای رسانه 4 گروه تقسیم‌بندی وجود دارد: یک گروه؛ کسانی هستند که معتقدند اگر ما واژگانی از دین را در کنار واژگانی از علوم اجتماعی، ارتباطات و علوم انسانی قرار دهیم، به یک علم بومی دست پیدا کرده‌ایم و در این زمینه کتاب منتشر کرده‌اند، حرف زده‌اند و تعبیر من این است که این‌ها علم و دین را مونتاژ می‌کنند و در بحث خود، یک آیه و روایت می‌آورند و کنارش قرار می‌دهند، مثلا فلان شخصیت، یک حرفی زده و یک روایت و آیه قرآن هم می‌آورند که موید آن باشد. این موج در ابتدای انقلاب اسلامی شکل گرفت و الان هم هستند و البته کمرنگ‌تر، در رسانه هم این مسئله وجود دارد، مثلا می‌گویند باید خبر را به این شکل تنظیم کنیم، یک آیه قرآن و روایت را برای اینکه موید خبر باشد، می‌آورند.
آقاسی افزود: یکی از جاهایی که این تیپ افراد را تربیت می‌کنند، دانشگاه‌های مشهور به دانشگاه‌های اسلامی هستند، یعنی دانشگاهی که علم ارتباطات و در کنار آن علوم دینی را درس می‌دهد، تعدادی واحد درس اجتماعی را در کنار تعدادی واحد درس دینی قرار می‌دهند و لزوما این‌ها با هم تلفیق نمی‌شوند، مونتاژ صورت می‌گیرد، مانند دو ساختمان کنار هم بالا می‌روند.
انعکاس مسائل جامعه در ذیل مفهوم مدرنیته ایرانی
رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران با اشاره به گروه دیگر گفت: گروه دوم؛ کسانی هستند که در حوزه علم بومی انسانی کار کرده‌اند و معتقدند که علم وقتی بومی می‌شود که به مسائل بومی خودمان بپردازیم، در علوم اجتماعی می‌گویند اگر مسائل ایران را با همان عینکی که مارکسیست‌ها می‌نگرند، نگاه کنیم، به علم بومی اجتماعی رسیده‌ایم. در حوزه خبر هم همین است، می‌گویند اگر در تکنیک‌های خبری، مسائلی را که در جامعه است بتوانیم منتقل کنیم، به تکنیک‌های خبر بومی دست یافته‌ایم. مفهومی که در این گروه پررنگ است، «مدرنیته ایرانی» است، می‌گویند مدرنیته اتفاق افتاده و ما باید نوع و جنس ایرانی آن را تجربه کنیم و به این سمت و سو برویم.
وی ادامه داد: گروه سوم، اساسا با علم مدرن مشکل دارند، می‌گویند اگر ما به جای جامعه شناسی، جمعیت شیعه را مطالعه کنیم، توانسته‌ایم به یک علم بومی دست پیدا کنیم، لذا تعبیری مانند علم شیعه شناسی گل کرد و در سال‌های اخیر درباره‌اش کتاب و مجلاتی چاپ شد. در حوزه خبر این گروه کار جدی نکرده است.
آقاسی با اشاره به آخرین گروه در این تقسیم‌بندی گفت: گروه چهارم، کسانی هستند که معتقدند که چطور ذیل فلسفه غرب، علوم مدرن شکل گرفته، ذیل فلسفه اسلامی هم می‌توانیم علم اجتماعی مخصوص خود را تعریف کنیم. کسانی که در این حوزه جای دارند، فلسفه صدرایی و حکمت متعالیه را مورد توجه قرار می‌دهند، از این‌ها به نو صدرایی‌ها تعبیر می‌کنند.
وی ادامه داد: چرا فلسفه صدرا و حکمت متعالیه مورد توجه قرار گرفت؟ برای آنکه وجوه انضمامی که حکمت متعالیه دارد، فلسفه سهروردی و یا دیگران ندارد. ملاصدرا به مسائل ریز جامعه مانند موسیقی توجه کرده، بحث کرده، حرف زده و به یک معنا به فلسفه اجتماعی روی آورده است. حضرت آیت‌الله جوادی آملی خیلی جدی در این زمینه بحث کرده‌اند، کسانی مانند دکتر پارسانیا و دکتر افروغ در حوزه نو صدرایی‌ها تعریف می‌شوند. این گروه در حوزه ارتباطات خیلی کم کار کرده‌اند، دو سالی است آقای دکتر خجسته بحث‌هایی از حکمت متعالیه و ارتباطات صدرایی تدریس می‌کنند، هرچند در این حوزه پیشرفت زیاد نبوده است.
اغتشاش نظری و عدم وحدت رویه در رسانه دینی و توجه بیشتر به فرم دین
وی با اشاره به یک مسئله اساسی در مطالعات رسانه دینی گفت: مهم‌ترین مسئله، اغتشاش نظری از مطالعات پیرامون رسانه دینی است، همان‌طور که اشاره شد، چهار جریان می‌تواند حرف بزند، اما به یک جریان واحد نرسیده‌ایم، در دنیای غرب؛ به معنای جهان مدرن، به یک جمع‌بندی در حوزه خبر رسیده‌اند که یک وحدت نظری دارد، برای همین تولیدات منسجمی دارند، چه در حوزه سینما، مطبوعات و رسانه‌های دیگر و حتی آنها که به طور جدی در حوزه دین کار می‌کنند مانند کلیساهای کاتولیک، به یک وحدت رویه رسیده‌اند.
آقاسی با بیان اینکه ما یک اغتشاش نظری جدی داریم و در عرصه رسانه دینی هم نمود دارد، اظهار کرد: یکی از معضلات جدی که وجود دارد این است که ما تکلیف‌مان روشن نیست وقتی از دین صحبت می‌کنیم، منظورمان چیست؟ به ویژه وقتی از اسلام صحبت می‌کنیم، کدام بخش اسلام مد نظر ماست؟ پوسته اسلام؟ تربیت انسان دین‌دار؟ یا تربیت یک فرمال از دین؟ آنچه که متاسفانه بعد از انقلاب اسلامی به آن توجه کرده‌ایم، فرم دین بوده، رسانه‌هایی داریم که از نظر فرمال، رسانه دینی هستند، اما چه میزان به محتوا نزدیک شده؟ یکی از مفاهیم ملموس، بحث امر به معروف و نهی از منکر است، چقدر ما توانستیم در این حوزه وارد شویم؟ و یا در موارد دیگر که مقام معظم رهبری، سال‌ها پیش فرمودند: «سه موضوع جامعه ما را آزار می‌دهد؛ فقر، فساد و تبعیض». ظلم، فقر در جامعه اتفاق می‌افتد، اگر قرار است قرآنی و دینی باشیم، چه میزان در این مباحث به طور جدی ورود پیدا کرده‌ایم؟ چقدر در رسانه‌های ما، فقر پر رنگ است؟
تربیت انسان دین‌دان، دین‌دار و یا دین‌مدار؟!
وی افزود: بیش از آنکه تلاش کنیم انسان دین‌دار تربیت کنیم، آدم‌های دین‌دان تربیت می‌کنیم، برای آنکه دانسته‌های دینی آنها افزایش یابد، این فاجعه است. وقتی از دین‌داری صحبت می‌کنیم، منظور شخص «دین‌مدار» است، یعنی مدار زندگی او را دین تعریف کند. یک گام عقب‌تر می‌آییم، به ویژه مشکلی که در رسانه و دین داریم، یادمان می‌رود در حکومت دینی این حرف‌ها را می‌زنیم، در دنیای مدرن هم از ارتباط رسانه و دین صحبت می‌شود، اما ذیل حکومت‌هایی که دینی نیستند.
وظیفه رسانه دینی چیست؟ پرورش مخاطب یا نمایشی از دین و دین‌داری؟
رئیس ایسپا گفت: وقتی در حکومت دینی از ارتباط رسانه با دین صحبت می‌کنیم، خیلی فرق می‌کند، پرورش دادن انسان است که اهمیت دارد، آیا رسانه‌های ما که ادعای دینی بودن دارند، آدم‌هایی پرورش می‌دهند که دین‌مدار باشند؟ یعنی آدمی که رسانه دینی را نگاه کرد، با خودش بگوید من یک دردی پیدا کرده‌ام، یک مسئولیت اجتماعی پیدا کرده‌ام، نه صرفا اینکه بگوید یک آیه از قرآن را پیدا کردم، باید مخاطب نسبت به فقر و سایر مشکلات جامعه، نگاه پیدا کند، متاسفانه ما از این فضا خیلی فاصله داریم.
آقاسی ادامه داد: در حکومت دینی آنچه که باید ذیل رسانه دینی مدنظر باشد، پرورش مخاطب است که این کار را نمی‌کنیم و آنچه در رسانه‌ها بیشتر اتفاق می‌افتد، نمایشی از دین است، نمایشی از دین‌داران است. هر زمان هم که این اتفاق افتاد و دین‌داری را نمایش دادیم و یا دین نمایشی درست کردیم، دین‌داری نمایشی هم در جامعه زیاد شد و بازتولید شد، یک فرمی را تعریف کرده‌ایم اگر فلان ظاهر را داشتی، انگشتر دست داشتی و ...، فرد دین‌دار است، وقتی این‌ها را پررنگ کردیم، همین‌ها مسئولیت‌هایی می‌گیرند و بر جامعه مسلط می‌شوند. اگر دین‌داری و دین‌مداری به معنای واقعی آن شکل بگیرد و آن را بازتولید کنیم، آن وقت می‌توانیم بگوییم به فضا و اتمسفر دینی نزدیک شده‌ایم، اگر نه صرفا از نظر فرمال داریم کار می‌کنیم.
شکاف رسانه و جامعه؛ در مواجهه با مشکلات، اولین فریاد از رسانه دینی شنیده شود
وی با اشاره به یکی دیگر از مشکلات در حوزه مطالعات رسانه دینی، گفت: رسانه را از جامعه جدا کرده‌ایم، تا مادامی که رسانه از جامعه جدا شود و درد جامعه را نفهمد و درد آن را نداشته باشد، اساسا نمی‌توانیم بگوییم رسانه وجود دارد. با توجه به این مسئله که اخیرا در کشورمان کودک‌آزاری زیاد شده، در هالیوود سال 2014 فیلمی ساخته شد به نام «اسپاتلایت» که درباره روزنامه‌نگاری بود که بر ضد کلیسای کاتولیک که به کودکان تجاوز می‌کند، فعالیت می‌کند و با مسئولیت اجتماعی که دارد، تحقیق می‌کند و کلیسای کاتولیک را متهم می‌کند و آنها را به سزای عملشان می‌رساند. می‌خواهم بگویم ما چطور به این مسائل می‌پردازیم و غرب که آن را نقد می‌کنیم چگونه به این مسائل نگاه می‌کند. آیا ما در مطالعات‌مان این مسائل اهمیت دارد، رسانه دینی یعنی چه؟ رسانه‌ای که نمایشی از دین داشته باشد، یا آنکه اگر در جامعه اتفاقی افتاد، رسانه دینی اولین رسانه‌ای است که فریاد می‌زند. هر ظلمی که اتفاق افتاد، اولین جایی که باید فریاد بزند، رسانه دینی است، نه آخرین جا! ظلم، ظلم است، حتی اگر قاضی ظلمی کند، ظلم است، انقلاب اسلامی مبتنی بر امر به معروف شکل گرفته، اما آیا ما این کار را می‌کنیم؟ مشکلاتی که ما داریم همین است، مفاهیم رسانه دینی از جامعه جدا شده و شکافی میان رسانه و جامعه اتفاق افتاده و رسانه مدام ذائقه خود را تولید می‌کند و نمی‌داند در جامعه چه خبر است.
آقاسی افزود: ما به دنبال تولید علم هستیم، اما یکی از مشکلات این است که هیچ‌گاه اجازه آزمون و خطا نمی‌دهیم، یعنی رسانه اگر خطایی بکند، هزینه خیلی بالایی خواهد داشت، در صورتی که هیچ ایرادی ندارد که رسانه ما خطا کند، بدون اینکه بخواهد هزینه سنگینی برای آن بپردازد. متاسفانه این فضا را فراهم نمی‌کنیم و احساس می‌کنیم باید شابلون‌هایی قرار دهیم و طبق آن حرکت کنیم. به هر میزان بنیادهای خصوصی حامی رسانه‌ها را تقویت کنیم، امکان آزمون و خطا بیشتر است و چون خصوصی است، تلاش می‌کند عمق مطالعات را بیشتر کند و کارهای تخصصی انجام دهد.
منبع: ایکنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۳۳۹۴۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اجرای طرح نور در جامعه دینی نور امید ایجاد کرده است
آیت الله حسینی بوشهری،رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در دیدار با سردار رادان فرمانده فراجا گفت: اجرای طرح نور امید‌هایی در جامعه دینی ایجاد کرده است و تمام تلاش‌ها باید در جامعه، معطوف به پیاده سازی احکام نورانی دین باشد.
وی افزود: سردار رادان و نیروهای فراجا به عنوان سربازان اسلام در میدان و صحنه اجتماع حاضر هستند و تامین امنیت جامعه را تا دور‌ترین نقاط کشور تامین می‌کنند.
سردار رادان گفت: در عرصه جدیدی که دشمنان حیازدایی را طراحی کرده اند و توسط عوامل آنان در جامعه اجرایی و مدیریت می‌شود نیروهای فراجا باعزم و اراده‌ای راسخ برای اجرایی کردن منویات رهبر انقلاب و احکام دین تلاش می‌کنند.
منبع :خبرگزاری صدا و سیما
باشگاه خبرنگاران جوان قم قم
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»