چگونه بشر لایه اوزون را سوراخ کرد؟
تاریخ انتشار: ۲۵ شهریور ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۳۰۰۶۲۹
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،هزاران کیلومتر بالاتر از سطح زمین، لایه‌ای ضخیم و نامرئی کشیده‌است که از ما در برابر تابش پرتو‌های فرابنفش خورشید محافظت می‌کند. لایه‌ای تشکیل‌شده از مولکول‌های سه‌اتمی اکسیژن یا همان اوزون که اگر نبود، اساسا حیات روی کره‌زمین شکل نمی‌گرفت.
لایه‌ای که نادانی‌های بشر آن را در معرض تخریب قرار داده بود و جمعی از خردمندان زمین حدود ۶۰ سال پیش متوجه این موضوع شدند و به دولت‌ها برای نجات آن فشار آوردند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
پیمانی که فردا دقیقا سی‌وسومین سالگرد تصویب آن است و به‌عنوان «روز جهانی حفاظت از لایه‌اوزون» نامگذاری شده. ما نیز به همین مناسبت، از دکتر شفیع موسوی، کارشناس بخش‌تحقیقات دفتر حفاظت از لایه‌اوزون سازمان حفاظت از محیط‌زیست خواسته‌ایم تا برایمان درباره وضعیت گذشته، حال و آینده لایه‌اوزون توضیح دهد.
داستان گاز‌های پردردسر
کلروفلوئروکربن‌ها یا همان CFCها ازجمله پرسروصداترین اختراعات بشر بوده‌اند. گاز‌هایی مصنوعی که از آن به‌عنوان سرمازا در یخچال‌ها و وسایل سرمایشی و عامل فشار در افشانه‌ها استفاده می‌شد. گاز‌هایی که در اوایل دهه ۱۹۳۰ ساخته شدند و رفته‌رفته تا دهه ۱۹۶۰ استفاده از آن در سراسر جهان همه‌گیر شد.
اما تا دهه ۱۹۷۰، کسی نمی‌دانست که این گاز‌ها چه بلایی بر سر محیط‌زیست می‌آورند؛ تا اینکه به‌تدریج تصاویر ماهواره‌ای ثبت‌شده از فراز قطب جنوب از کاهش محسوس ضخامت لایه‌اوزون در این منطقه حکایت داشت و دانشمندان پس از اعزام تیمی تحقیقاتی به قطب جنوب به این نتیجه رسیدند که عامل اصلی این اتفاق، تجمع گاز‌های CFC در لایه استراتوسفر آسمان این قطب است. استراتوسفر در واقع دومین لایه جو بعد از تروپوسفر از نظر نزدیکی به سطح زمین است که لایه‌اوزون در آن تشکیل شده است.
بیشتر بخوانید
لایه اوزون چه زمانی به صورت کامل ترمیم می‌شود؟پیمانی برای نجات لایه‌اوزون
بعد از تحقیقات اولیه درباره علت تخریب لایه‌اوزون، کارشناسان محیط‌زیست، اقلیم‌شناسان و نمایندگان دولت‌های مختلف پس از رایزنی‌های متعدد در سال ۱۹۸۵ در پایتخت اتریش دور هم گرد آمدند و کنوانسیون وین را تشکیل دادند. در این کنوانسیون نیز قرار بر این شد که علاوه‌بر گاز‌های CFC روی سایر گاز‌های مخرب لایه‌اوزون تحقیقات تکمیلی انجام شود.
در حین انجام این تحقیقات نیز بنیانگذاران کنوانسیون وین، از کشورهای مختلف برای پیوستن به آن دعوت کردند و بعد که نتایج این تحقیقات منتشر شد، نمایندگان کشورهای عضو در ۱۶ سپتامبر ۱۹۸۷، در مونترال کانادا دور هم جمع شدند و پروتکل یا همان پیمان مونترال را برای حذف موادی از چرخه فعالیت‌های صنعتی که منجر به تخریب لایه‌اوزون می‌شوند، به تصویب رساندند. پیمانی که تاکنون ۱۹۷ کشور به عضویت آن درآمده‌اند.
تعهد ایران به ترمیم لایه‌اوزون
ایران از سال ۶۸ به پیمان مونترال پیوسته و از سال ۷۲ نیز دفتر حفاظت از لایه‌اوزون در سازمان حفاظت‌محیط‌زیست کشورمان با همکاری برنامه عمران سازمان ملل متحد تشکیل شده‌است. در ابتدای تشکیل نیز این دفتر به منظور اجرای پروتکل مونترال تحقیقات خود را درباره نقش کارخانجات مختلف در تولید و واردات گاز‌های مخرب لایه‌اوزون آغاز کرد.
بعد هم دفتر حفاظت از لایه‌اوزون برنامه بلندمدت خود را به کارشناسان پیمان مونترال ارائه کرد و توانست با اجرای این برنامه تا سال ۹۴ همپای سایر کشورهای جهان استفاده از CFCها و دیگر گاز‌های اصلی مخرب لایه‌اوزون را از صنایع کشور حذف کند. اکنون هم برنامه اصلی این دفتر، حذف گاز‌های HCFC از چرخه فعالیت‌های صنعتی است.
اگر پیمان مونترال نبود...
از زمان تصویب پیمان مونترال تا سال ۲۰۱۵، استفاده از گاز‌های CFC و دیگر گاز‌های اصلی مخرب لایه‌اوزون در ۹۹ درصد موارد کنار گذاشته شد. در دهه‌های اخیر نیز گاز‌های HCFC به‌عنوان گاز‌های جایگزین گاز‌های CFC معرفی‌شده‌اند که اکنون مشخص‌شده این گاز‌ها هم به میزان ۵ تا ۱۰ درصد گاز‌های CFC در تخریب لایه‌اوزون نقش دارند و برنامه جاری پروتکل مونترال حذف این گاز‌ها از چرخه فعالیت‌های صنعتی است.
دانشمندان تخمین می‌زنند اگر پروتکل مونترال نبود تا امروز بین ۷۰ تا ۸۰ درصد لایه‌اوزون تخریب می‌شد، اتفاقی که اگر می‌افتاد موجب نابودی فیتوپلانگتون‌ها، کاهش شدید میزان بهره‌وری زمین‌های کشاورزی و انقراض زودرس بسیاری از گونه‌های حیات‌وحش می‌شد و ابتلای بسیاری از انسان‌ها را به سرطان پوست و بیماری آب‌مروارید چشم براثر قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض اشعه فرابنفش خورشید به همراه داشت.
اما اکنون با اجرای سیاست‌های این پیمان، بین ۱۵ تا ۲۰ درصد از سطح تخریب‌شده لایه‌اوزون که در اوایل هزاره جدید به ۳۰ تا ۴۰ درصد هم می‌رسید، ترمیم‌شده‌است. کارشناسان پروتکل مونترال پیش‌بینی کرده‌اند اگر همه سیاست‌های این پروتکل به‌درستی اجرا شود، بین سالهای ۲۰۵۰ تا ۲۱۰۰ میزان تخریب لایه‌اوزون به حدود ۲ تا ۳ درصد کاهش پیدا می‌کند.
قطب شمال؛ محل بروز نگرانی‌های تازه
میزان تخریب لایه‌اوزون در آسمان قطب جنوب همواره از قطب شمال بیشتر بوده‌است و به همین دلیل، معمولاً کشورهای نیمکره جنوبی در وضعیت بدتری ازنظر وسعت حفره‌های لایه‌اوزون نسبت به کشورهای نیمکره شمالی قرار داشته‌اند. بااین‌حال چند سالی است که ایجاد حفره‌های بزرگ در آسمان قطب شمال هم باعث نگرانی دانشمندان شده. این اتفاق در حالی رخ‌داده که روند کلی لایه‌اوزون در سالهای اخیر رو به ترمیم بوده‌است.
بر اساس پژوهش‌های جهانی، آنچه سبب شده در سالهای اخیر میزان تخریب لایه‌اوزون در قطب شمال به حد نگران‌کننده‌ای برسد، تأثیرات ناشی از تغییرات اقلیمی بر آسمان این قطب است، زیرا تا پیش‌ازاین تغییرات، دمای هوا در لایه استراتوسفر قطب شمال هیچگاه به منفی ۷۰ درجه سانتی‌گراد نمی‌رسید و شرایط برای تشکیل ابر‌های استراتوسفری فراهم نمی‌شد.
اما حالا تبعات ناشی از تغییر اقلیم بستر لازم را برای تشکیل این ابر‌ها و درنتیجه ایجاد حفره‌های وسیع در لایه‌اوزون آسمان قطب شمال نیز فراهم کرده‌است.
گرمایش جهانی، عامل جدید تخریب اوزون
کشف حفره‌های وسیع در لایه‌اوزون بر فراز قطب شمال باعث شد تبعات تغییر اقلیم بر این لایه حیاتی نیز روشن شود. به‌ویژه آن‌که اکنون مشخص‌شده هم گاز‌های مخرب لایه‌اوزون و هم گاز‌هایی که تاکنون جایگزین آنها شده‌اند، خودشان نقش پررنگی در گرمایش جهانی دارند. یعنی نه‌فقط گاز‌های CFC و HCFC می‌توانند تبعات ناشی از تغییر اقلیم را تشدید کنند، بلکه حتی گاز‌های HFC که اخیراً به‌عنوان جایگزین گاز‌های HCFC معرفی‌شده‌اند نیز با اینکه نقش مستقیمی در تخریب لایه‌اوزون ندارند، موجب بالا رفتن میانگین دمای کره‌زمین می‌شوند.
برای همین اکنون پروژه‌های جدید پیمان مونترال، بر حذف گاز‌های جایگزین گاز‌های CFC استوارشده‌است. کارشناسان این پیمان‌نامه تأکیددارند اگر گاز‌های HCFC تا پایان سال ۲۰۳۰ و گاز‌های HFC تا پایان سال ۲۰۴۵ از چرخه فعالیت‌های صنعتی حذف شوند تا پایان قرن جاری میلادی از افزایش ۴/۰ درجه سانتی‌گراد میانگین دمای هوا جلوگیری خواهد شد.
حرکت ازون، از استوا تا قطب‌ها
لایه استراتوسفر آسمان مناطق استوایی محل زایش مولکول‌های اوزون است. چراکه تابش نور خورشید در این مناطق شدیدتر است و در نتیجه در این قسمت، اکسیژن موجود در جو راحت‌تر به مولکول اوزون تبدیل می‌شود. بعد هم جریانات هوایی موجود در لایه استراتوسفر باعث انتقال اوزون تشکیل‌شده بر فراز استوا به مناطق قطبی می‌شوند. از زمانی هم که گاز‌های مخرب لایه‌اوزون به آسمان راه پیدا کردند، این گاز‌ها نیز به کمک همین جریانات به آسمان دو قطب زمین رفتند.
از آن زمان به بعد نیز هر وقت که در اواخر زمستان دمای هوا در لایه استراتوسفر روی قطب‌ها به زیر منفی ۷۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، ابر‌هایی از بلور‌های یخ که به‌عنوان ابر‌های استراتوسفری شناخته می‌شوند، در این قطب‌ها تشکیل می‌شود. ابر‌هایی که محل مناسبی برای ذخیره گاز‌های مخرب در کنار مولکول‌های اوزون است و زمانی که اولین پرتو‌های خورشید در بهار هر نیمکره به آسمان قطب‌ها می‌رسد، شرایط برای تجزیه اوزون در این ابر‌ها و ایجاد حفره‌های عظیم در این لایه فراهم می‌شود. البته این حفره‌ها بعد از ۲۵ تا ۳۰ روز تا حد زیادی ترمیم می‌شود، اما بخش مهمی از آن هم به کمک جریانات هوایی به مناطق دیگر زمین انتقال پیدا می‌کند.
ازن مفید و اوزون مضر
لایه‌اوزون که از مولکول‌های سه‌اتمی اکسیژن تشکیل‌شده‌است، نقشی حیاتی در جلوگیری از ورود اشعه‌های مضر خورشید به لایه‌های پایین‌تر جو زمین دارد. اما وقتی همین مولکول‌ها در نزدیک‌ترین لایه به سطح زمین یعنی تروپوسفر قرار می‌گیرند به‌عنوان آلاینده‌ای خطرناک برای انسان‌ها شناخته می‌شوند.
اوزون مضرِ نزدیک به سطح زمین نیز براثر واکنش بین اکسیژن هوا و پیش ساز‌های تولید آن در حضور پرتو فرابنفش خورشید تشکیل می‌شود. این پیش سازها هم شامل اکسید‌های نیتروژن و گاز‌های آلی فرار هستند که از مصرف سوخت در فعالیت‌های صنعتی و احتراق ناقص در خودرو‌ها ناشی می‌شوند؛ بنابراین در شرایطی که فعالان محیط‌زیست باید برای بیشتر شدن میزان مولکول‌های اوزون در لایه استراتوسفر برنامه‌ریزی کنند، همزمان باید به کاهش آلاینده اوزون در لایه تروپوسفر نیز فکر کنند. آلاینده‌ای که به‌خصوص در فصل تابستان در کلانشهر‌هایی از جلمه تهران شاخص آلودگی هوا را به وضع ناسالم برای گروه‌های حساس می‌رساند.
منبع: روزنامه جام جم
انتهای پیام/
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: لایه اوزون حفاظت از محیط زیست چرخه فعالیت های صنعتی حفاظت از لایه اوزون لایه استراتوسفر تخریب لایه اوزون پروتکل مونترال لایه اوزون گاز های HCFC گاز ها تشکیل شده آسمان قطب محیط زیست مولکول ها گاز های CFC قطب شمال سطح زمین حفره ها ابر ها قطب ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۳۰۰۶۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
امین مدنی: «وعده صادق»؛ عبور از قوی ترین نقطه پدافندی جهان
یک پژوهشگر مسائل نظامی در ویدئویی تحلیلی اظهار داشت عملیات وعده صادق توانست سامانه پدافندی و رادرای مشترکی میان کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی را به چالش بکشد و با عبور از چهار لایه پدافندی به اهداف موردنظر خود اصابت کند. - اخبار بین الملل -
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، «سید پژمان امین مدنی»، کارشناس مسائل نظامی در ویدئویی تحلیلی به تشریح دلایل ناکارآمدی سامانه‌های پدافندی رژیم صهیونیستی در خلال عملیات «وعده صادق» و ابتکاری که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جریان این عملیات به کار بست، پرداخت.
.
امین مدنی ضمن اشاره به روند در حال شکل گیری پدافند مشترک میان کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی به رهبری آمریکا در منطقه، به تبیین دلایل شکست سامانه های پرهیاهوی پدافندی رژیم صهیونیستی در خلال عملیات وعده صادق پرداخت و گفت: آمریکا سعی کرد سیستم پدافندی مطلوب خود در منطقه را ایجاد نماید. سامانه پدافندی مدنظر آمریکایی ها چندین لایه داشت اما ایران توانست تا در جریان عملیات وعده صادق، از تور پدافندی این سامانه های راداری قدرتمند عبور کند.
این کارشناس مسائل نظامی به تشریح لایه های مختلف پدافند مستقر در آسمان سرزمین های اشغالی پرداخت و در تبیین نحوه عملکرد لایه های مختلف پدافندی رژیم صهیونیستی گفت: سیستم پدافندی صهیونیست ها از چهار لایه تشکیل شده است که عبارتند از:
نخست؛ پدافند برد بلند: که برای موشک های بالستیک تهیه شده است و خارج از جو با استفاده از نیروی جنبشی با کلاهک موشک بالستیک درگیر می شود؛
دوم؛ پدافند آرو 2 و 3: که در لایه ی دو و سه هزار کیلومتری با مهاجمین برخورد می کند که تکنولوژی آن از آمریکا گرفته شده و رژیم صهیونیستی آنها را ارتقاء داده است؛
سوم؛ فلاخن داوود: که در بردهای کوتاه تری نسبت به آرو 2 و 3 استفاده می شوند؛
و چهارم یا مرحله ی نهایی گنبد آهنین است که برای موشک های برد کوتاه بهره برداری می شود که در عملیات فعلی از این سامانه بهره گیری نشد و تنها ممکن است که این سامانه با کلاهک های بارشی موشک های سپاه برخورد کرده باشند.
امین مدنی با اشاره به اذعان رسانه های صهیونیستی به اصابت پهپادها و موشک های ایرانی به پایگاه های نظامی ارتش رژیم صهیونیستی از جمله نواتیم گفت: در شب عملیات وعده صادق، چتر پدافند هوایی آمریکا و متحدان غربی بر روی سرزمین های اشغالی و به ویژه مناطق حفاظت شده مانند پایگاه نواتیم به شکل چشمگیر و گسترده ای فعال بود، با این حال اصابت موفق پهپادها و موشک های ایرانی به این پایگاه نشان از موفقیت آمیز بودن عملیات 14 آوریل دارد.
وی در ادامه افزود: در منطقه ما سیستم های راداری مختلفی وجود داشت که در این عملیات به آزمایش گذاشته شد و با استفاده از اطلاعات راداری مشترک سعی کردند با پهپادها مقابله کنند. ما در جریان عملیات وعده صادق نشان دادیم که می توانیم حتی بعد از این عملیات، عملیات های وسیع تری که به نابودی سامانه های راداری بینجامد دست بزنیم اما در برهه کنونی از این اقدام صرف نظر کردیم.
سید پژمان امین مدنی در بخش پایانی این ویدئوی تحلیلی اظهار داشت: ایران هیچگاه روی سیستم پدافندی خود مانور نداده است، چرا که ما به سبب وسعت بالای جغرافیایی و ویژگی های توپوگرافی کشورمان همچون وجود کوه ها و مناطق مرتفع، مزیت خود را بر روی حوزه های آفندی متمرکز کرده ایم و این مسئله به وضوح در راهبردهای نظامی جمهوری اسلامی ایران با هدف ایجاد بازدارندگی نمایان است.
انتهای پیام/
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»