خاطرات یک «کیف انگلیسی» پردردسر/ ملودی سادهای که ماندگار شد
تاریخ انتشار: ۳۰ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۴۵۹۱۲۰
دریافت 2 MB
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش میکند با انتخاب عناصر، فرمها و چینشها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکتهسنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار میدهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته میشود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور میکند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
آنچه بهانهای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروریبر ماندگارترین و خاطرهسازترین موسیقیهای مربوط به برخی برنامهها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آنها برای ما در هر شرایطی میتواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطرهبازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطرهبازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سالهایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطرهبازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که بهصورت هفتگی میتوانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.
در سی و سومین شماره از این روایت رسانهای به سراغ موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «کیف انگلیسی» به نویسندگی و کارگردانی مرحوم سید ضیاالدین دری به آهنگسازی فرهاد فخرالدینی رفتیم که سال ۱۳۷۸ تولید و مدتی بعد از شبکه اول سیما پیش روی مخاطبان قرار گرفت. یک سریال تاریخی – اجتماعی که با رویکردی عاشقانه ترکیب یافته با سیاست بخشی از تاریخ معاصر کشورمان در دوره پهلوی را روایت میکند.
مجموعهای که در آن داستان مرد جوانی که به خانواده سنتی تعلق دارد، بازگو میشود که با پشتکار و تصمیمات درست به عنوان نماینده به مجلس راه پیدا میکند، اما اتفاقاتی او را به مسیر دیگری میبرد و باعث میشود که زندگی سیاسی و خانوادگیاش دستخوش تحولاتی شود که برایش نتیجهای جز اضمحلال و نابودی موقعیتش ندارد.
فرهاد فخرالدینی را به عنوان یکی سردمداران ساخت موسیقی تیتراژهای ماندگار سریالهای تلویزیونی بدانیم که در این حوزه همراه با معدود آهنگسازان دیگر یکی از رکوردداران تولید آثار شاخص است در این سریال تلویزیونی که در آن دوران به معنای واقعی کلمه در ردیف سریالهای به اصطلاح «الف ویژه» قرار داشت و البته این درجه بندی با آنچه در اغلب آثار تلویزیونی این دوران به عنوان «الف ویژه» ارائه میشود، شباهتی ندارد، بازیگرانی چون علی مصفا، لیلا حاتمی، محمدرضا شریفی نیا، سیروس گرجستانی، فرهاد اصلانی، صبا کمالی، قطب الدین صادقی، فاطمه نوری، حسام نواب صفوی، رضا کیانیان، جعفر بزرگی، عبدالله اسفندیاری، منصور والا مقام، پیمان شریعتی، فرشید ابراهیمیان، مهدی تقی نیا، حسام هنرمند، حسن حسینیان به ایفای نقش پرداختند. این حضور برای بسیاری از این هنرمندان، برگ متفاوت و ممتازی از شخصیت هنری انها را به مخاطب معرفی کرد و موجب شد تا وارد فصل تازهای از فعالیتهایشان در عرصه بازیگری شوند.
اما آنچه توانست به عنوان یکی از مولفه ها و شاخصهای مهم رسانهای معرفی این سریال به مردم نقش غیرقابل انکاری را ایفا کند، بدون هیچ تردیدی موسیقی متن سریال به ویژه موسیقی تیتراژ آن با آهنگسازی فرهاد فخرالدینی یکی از مردان پرآوازه موسیقی ایران بود که باید او را به عنوان یکی سردمداران ساخت موسیقی تیتراژهای ماندگار سریالهای تلویزیونی بدانیم که در این حوزه همراه با معدود آهنگسازان دیگر یکی از رکوردداران تولید آثار شاخص است که پیش از این به برخی از آنها در همین پرونده پرداختهایم.
موسیقیدانی که با نبوغ و خلاقیت مثال زدنی خود در حوزه ساخت موسیقی فیلم، ملودیهایی را خلق میکند که تا هر زمان ذهن یاری میدهد جای ماندگاری دارد و شاید در روزگاری که نوستالژیها هم رفتهرفته در حال کمرنگ شدن و نابودی کامل هستند، این موسیقیهای امثال فرهاد فخرالدینی باشد که میتواند التیام دهنده ذهنهای مشوشی باشد که در این روزگار به شدت به سمت خاطرهها و نوستالژیها گرایش دارند.
علاوه بر موسیقی تیتراژ سریال که به خودی خود میتوانست در ماندگاری فضای موسیقایی اثر در ذهن مخاطب نقش موثری را ایفا کند، این قطعه «گشته خزان» علیرضا قربانی بود که به عنوان یک ملودی خاطره ساز توانست به نمایندگی از کلیت موسیقایی سریال مورد توجه قرار گیرد. آن هنگام که ترنم و معنای موسیقایی و محتوایی این نوا با شخصیتهایی چون مستانه و منصور ادیبان روایتهایی را با رنگ و بویی از عشق رقم میزنند که هنوز هالهای از تصاویرش با درهم آمیزی یک موسیقی ناب، در ذهن دهه شصتی های معروف و شاید دهه هفتادیها مانده باشند.
موسیقی تیتراژ سریال «کیف انگلیسی» ساخته فرهاد فخرالدینی یکی از شنیدنیترین موسیقی تیتراژها در موزه خاطرات و نوستالژیهای موسیقایی نسلی است که در موزه زیبا و فاخر خاطراتشان قطعاً برای موسیقی تیتراژ این سریال جایگاه ویژه و فاخری را در نظر گرفتهاند در واقع این شیرینی ملودی موسیقی خلق شده از سوی فرهاد فخرالدینی با الهام از معروفت ترین و محبوب ترین ملودیهای قدمای موسیقی ایرانی بود که بدون استفاده از پیچیدگیهای مرسوم و سنگین مندرج در بافتهای ارکسترال این چنینی، زیباییهایی را خلق کرد که میتواند همچنان گوش هر شنوندهای را با موسیقی نوازش دهد.
مهرزاد دانش از منتقدان حوزه سینما و تلویزیون چندی پیش بود که در بخشی از نقد خود پیرامون موسیقی متن و تیتراژ سریال «کیف انگلیسی» نوشته بود: موسیقی این سریال نیز جزو نقاط شاخص آن است. سریال فضاهای متنوعی از روستا تا شهر را نشان میدهد و همین امر تنوع قابل توجهی به بافت موزیک متن داده است تا آنجا که رنگ درویشخان و پیش درآمد محجوبی و والسموسیو لومر را در این سریال میشنویم.
وی ادامه میدهد: فرهاد فخرالدینی سازنده این تنوع شنیداری دلچسب بود که قسمتهای پایانی سریال را هم با صدای علیرضا قربانی پوشش داده بود و تقریباً برای اولین بار از این خواننده توانای ارکستر ملی ایران آن زمان در عرصه هنر سینما و تلویزیون استفاده کرد و تصنیف زیبای «گشته خزان نو بهار من» را که با درونمایه قسمتهای پایانی به شدت در آمیخته بود، جذابیت سریال را مضاعف ساخت.
برای شنیدن قطعه «گشته خزان» با صدای علیرضا قربانی اینجا را کلیک کنید.
مرتضی سروشنیا و حمید حیدرپناه از پژوهشگران حوزه موسیقی هم خرداد ماه سال ۱۳۹۱ درباره مولفههای ماندگاری موسیقی متن و موسیقی تیتراژ سریال «کیف انگلیسی» به ویژه در حوزه بازسازی خاطرهها با نواهای قدیمی نوشتند: موسیقی سریال کیف انگلیسی، مجموعه خاطرههاست؛ گنجینهای از نغمهها و نواهای خاطرهانگیزی که برای نسل امروز ناخودآگاه یادآور فضای تهران قدیم و موسیقی آن دوره است. البته فرهاد فخرالدینی خود درباره موسیقی این مجموعه گفته برای ساخت آن کار سختی نداشته و بیشتر به حافظه موسیقایی خود رجوع کرده و نغمههایی را که در دوران کودکی خود شنیده و به خاطر داشته دستمایه قرار داده و با تنظیم دوباره و بازآفرینی آنها موسیقیای را که مناسب زمان وقوع داستان است برای آن در نظر گرفته است.
موسیقی سریال کیف انگلیسی، مجموعه خاطرههاست؛ گنجینهای از نغمهها و نواهای خاطرهانگیزی که برای نسل امروز ناخودآگاه یادآور فضای تهران قدیم و موسیقی آن دوره است تیتراژ شروع رِنگی از درویش خان به نام «پریچهر و پریزاد» است که یکی از معروفترین و محبوبترین رِنگها در میان آثار درویش خان است. در تنظیم این اثر توجه فخرالدینی به حفظ ملاحت و شیرینی ملودی مشهود است. پرهیز از بافتهای سنگین و پیچیده و ارکستراسیون نرم و دلنشین عواملی است که به برجستهتر کردن زیباییهای ملودی درویش خان کمک شایانی کرده است.
تیتراژ پایانی هم والس زیبایی است ساخته آلفرد ژان باتیست لومر، موسیقیدان فرانسوی که در عصر قاجار به ایران آمد و حضور او سرآغاز دگرگونیهای بنیادین و اساسی در موسیقی ایران شد. این قطعه با اینکه دارای ریتم والس است و به وسیله یک موسیقیدان غیرایرانی ساخته شده، روند حرکت ملودی در آن بیشتر به موسیقی شرقی و فضای موسیقی ایرانی نزدیک است تا موسیقی غربی. به بیان دیگران این قطعه بیشتر به فضای مقام بیات اصفهان نزدیک است تا گام مینور. جملههای این والس، جملههای قرینهای زوج بوده و دارای حرکتهای سکانسوار است و همین دو عامل باعث میشود برای گوش مخاطب ایرانی چه زمان خود لومر و چه امروز که دوباره تنظیم شده است، آشنا و دلنشین باشد. در تنظیم این والس استفاده از ساز ساکسیفون رنگ صوتی ویژهای به موسیقی داده که تا حدی به القای فضای تاریخی اثر کمک میکند.
آنها در باره تصنیف گشته خزان که در این سریال به کار گرفته شده، بیان کردهاند: این تصنیف از معروفترین موسیقیهای آوازی است که در طول این سالها از طریق تلویزیون میان مخاطبان رواج پیدا کرد. این تصنیف از ساختههای عباس شاپوری است و در واقع فخرالدینی با تنظیم مجدد و بهکارگیری آن در مجموع موسیقیهای سریال کیف انگلیسی آن را دوباره زنده کرد. ساختار تنظیم تصنیف هم با دو اثر دیگری که به عنوان تیتراژ اول و پایان به کار گرفته شده بود به کلی تفاوت است. ابتدا پایهای دو میزانی به صورت اونیسون (همصدا) توسط ویلون و زخمههای عود به گوش میرسد که با تمبک همراهی میشود. این ترکیب صوتی در دورهای که سریال داستان را روایت میکند در موسیقی رادیو و صفحههایی که ضبط میشده بسیار رواج داشته است.
شعر تصنیف، محتوایی شوریده و پرسوز و گداز دارد و خواننده آن علیرضا قربانی هم به خوبی از عهده اجرای حالتهای درونی آن برآمده است. ناگفته نماند این نخستین اثری بود که با صدای قربانی در تلویزیون پخش میشد و طبیعتاً هنوز پختگی لازم را نداشت، ولی زیبایی ملودی و تنظیم، همراه با درک درست قربانی به او کمک کرد تا اجرایی خوب و قابل قبول داشته باشد.
سروش نیا و حیدرپناه در بخش پایای این نوشتار پژوهشی خاطره نشان کردهاند: موسیقی سریال کیف انگلیسی همچنان که آهنگساز برای ساخت و انتخاب آن چندان دچار دردسر نشده، به راحتی مورد پذیرش و استقبال مخاطب قرار گرفت و در خاطرهها ماندگار شد.
به هر حال موسیقی متن و موسیقی تیتراژ سریال «کیف انگلیسی» ساخته فرهاد فخرالدینی یکی از شنیدنیترین موسیقی تیتراژها در موزه خاطرات و نوستالژیهای موسیقایی نسلی است که در موزه زیبا و فاخر خاطراتشان قطعاً برای موسیقی تیتراژ این سریال جایگاه ویژه و فاخری را در نظر گرفتهاند و میتوانند تا سالها از تماشا و شنیدنش لذت ببرند.
برای شنیدن موسیقی تیتراژ پایانی سریال کیف انگلیسی اینجا را کلیک کنید.
کد خبر 5330186 علیرضا سعیدیمنبع: مهر
کلیدواژه: موسیقی فیلم موسیقی تیتراژ فرهاد فخرالدینی سریال ایرانی جشنواره فیلم کوتاه تهران تئاتر ایران فیلم کوتاه سازمان صداوسیما سریال ایرانی نقاشی برنامه تلویزیونی خانه موسیقی موسیقی ایرانی آکادمی اسکار پیمان جبلی بنیاد شهید و امور ایثارگران موسیقی نواحی محمد خزاعی موسیقی تیتراژ سریال سریال کیف انگلیسی فرهاد فخرالدینی علیرضا قربانی موسیقی ایران ترین موسیقی نوستالژی ها عنوان یک موسیقی متن درویش خان موسیقی ای خاطره ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۴۵۹۱۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
وقتی «خانه خدا» سینماها را شلوغ کرد
همزمان با آغاز سفر عمره زائران ایرانی و در آستانه فرارسیدن موسم حج، از فیلم مستندی میتوان یاد کرد که حدود ۶ دهه قبل، از خانه خدا و مناسک حج ساخته شد و تماشاگران زیادی را به سینماها کشاند.
به گزارش ایسنا،مستند «خانه خدا» محصول ۱۳۴۵ است که به عنوان اولین مستند جدی ایران و به باور برخی، کاملترین سند سینماییِ جهان درباره مناسک حج - تا زمان ساخت فیلم - شناخته میشود.
«خانه خدا» فیلمی منحصر به فرد درباره مراسم و مناسک حج و از نخستین فیلمهای مستند است که در سال ۱۳۴۵ در سینماهای تهران و چند شهر دیگر به نمایش عمومی درآمد و با اقبال گسترده مردم روبهرو شد. این مستند حتی توانست به بازارهای جهانی راه پیدا کند و در بخش گستردهای از کشورهای مسلمان به نمایش درآید.
درباره نحوه تولید «خانه خدا» ابهامات زیادی وجود دارد. پژوهشگران مختلف در نوشتههای خود، اطلاعاتی ضد و نقیض، درباره عوامل این مستند ارائه دادهاند. برخی مونتاژ فیلم را نتیجه کار ابراهیم گلستان دانستهاند و تعدادی نیز نام ابوالقاسم رضایی و جلال مقدم را به عنوان تدوینگر آوردهاند. در برخی منابع پژوهشی گفتار فیلم را از آنِ ابراهیم گلستان میدانند حال آن که نظر محقّقانی دیگر بر آن است که روایت اولیه را محمود سعادت و حمزه رحمانی نوشتهاند و گلستان تنها متن آن دو را بازنگری و ویرایش کرده است. حتی در مورد کارگردان فیلم هم اتفاق نظر وجود ندارد. در عنوانبندی نام کارگردان نیامده و شاید همین سبب شده برخی این عنوان را به جلال مقدم منتسب کنند.
درباره این مستند محمد تهامینژاد گفته است: «از زمان تولید «خانه خدا» تا کنون همواره این پرسش مطرح شده که کارگردان این فیلم چه کسی بوده؛ این در حالی است که در تیتراژ فیلم، از اشاره مستقیم به این عنوان پرهیز شده و تهیهکننده (استودیو ایرانفیلم که محل فعلی خانه سینماست) ترجیح داده هیچ اسمی از کارگردان نباشد.
سالها قبل، جلال مقدم در گفتوگویی با مجله «نگین» گفته بود این فیلم کارگردان مشخصی نداشته و به همین دلیل نام کسی در تیتراژ قید نشده است اما نکته اینجاست که در نسخه ویدیویی این فیلم و در تیتراژ انگلیسی آن که سالها قبل در آمریکا توزیع شد، نام ابوالقاسم رضایی به عنوان کارگردان و جلال مقدم به عنوان مشاور تهیهکننده قید شده است. همچنین در نامهای که در حاشیه یکی از نمایشهای محدود این فیلم (درخانه شهریاران جوان) توسط زندهیاد نعمت حقیقی فرستاده شد به صراحت به این نکته تاکید و اشاره شده بود که فیلم «خانه خدا» متعلق به ابوالقاسم رضایی و ساخته اوست.»
در این زمینه بخوانید:
بالاخره «خانه خدا» را چه کسی ساخته است؟
گفته شده است که ابوالقاسم رضایی چهار فیلمبردار (احمد شیرازی، محمود ایثاری، عباس دستمالچی و نعمت حقیقی) را با تجهیزات کامل به عربستان سعودی برد و هر یک از آنها جدا از هم صحنههایی را روی نوار سلولویید ضبط کردند؛ بدون آن که سهم هر یک پس از تدوین فیلم مشخص باشد. در تیتراژ این فیلم که ابتدا با آوازی از علی بهاری آغاز میشود اسامی همه عوامل با عنوان "حاجی" ذکر شده است.
از مستند «خانه خدا»، نگاتیوی باقی نمانده و چند سال قبل از روی پزیتیوهای بهجامانده از آن، نسخهای به سفارش فیلمخانه ملی ایران در «شرکت پیشگامان سینمای آریا» ترمیم و بازسازی شد که در بهار سال ۱۳۹۶ در جشنواره جهانی فیلم فجر به نمایش درآمد و دو سال بعد هم کانون فیلمِ خانه سینما با برگزاری یک نشست تخصصی آن را دوباره نمایش داد.
در طول این سالها چنین فیلمی با این ویژگیها و با تغییرات ایجاد شده در مکانهای برپایی مناسک حج ساخته نشده، در صورتی که براساس برخی منابع مستند «خانه خدا» گویا به ۸۲ کشور فروخته شده بود و تولیدی بسیار سودآور محسوب میشده است.
در ادامه بخشی از مراحل بازسازی مستند «خانه خدا» را که در فیلمخانه ملی ایران انجام شده و نسخه کامل آن در فضای مجازی موجود است، مشاهده میکنید:
انتهای پیام