رئیس انجمن مددکاران: برنامه‌های کلان کشور با پیوست اجتماعی همراه شود

سمنان- ایرنا- مشاور رئیس سازمان بهزیستی و رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با اشاره به تنوع و عمق آسیب‌های اجتماعی کشور، گفت: برای برون‌رفت از این شرایط باید برای تمام تصمیم‌گیری‌های کلان کشور پیوست اجتماعی تعریف شود.

به گزارش ایرنا، سیدحسن موسوی چلک روز پنجشنبه در همایش خانواده و سلامت اجتماعی استان سمنان در سالن یادگار امام(ره) استانداری ،گفت: باید فارغ از نگاه بخشی، جزیره ای و سیاسی برای تمام تصمیم‌گیری‌های کلان کشور به منظور پیشگیری از آسیب های اجتماعی، پیوست اجتماعی در نظر گرفت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی ادامه داد: از آنجا که تعیین کننده های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و مولفه های جسمی بر سلامت اجتماعی موثر است، برای تحقق سلامت اجتماعی جزیره ای کردن آسیب‌های اجتماعی یکی از اشتباه راهبردی کشور است یعنی نباید تنها بهزیستی را متولی کاهش آسیب‌های اجتماعی بدانیم.
موسوی چلک تاکید کرد: در کشور مسکن مهر ساخته شد، یارانه پرداخت می شود، سهام عدالت برنامه‌‍ریزی شد و شبکه تلفن همراه گسترش یافت که همه بدون پیوست اجتماعی در کشور بودند و عوارض آنها پیش بینی و پیشگیری نشد و آسیب های اجتماعی به همراه داشت.
وی با تاکید بر اینکه باید بدانیم حوزه اجتماعی می تواند در توسعه اقتصاد کشورها نقش داشته باشد، گفت: امکان ندارد هیچ برنامه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را پیش ببریم مگر اینکه سرمایه اجتماعی را با افزایش اعتماد اجتماعی پیش بینی نکنیم، مدیریت بحران‌هایی مانند آب و بحران محیط زیست با تکیه بر سرمایه اجتماعی، قابل اصلاح و مدیریت است و توسعه و موفقیت کشورهای اسکاندیناوی با اولویت‌بخشی به توسعه اجتماعی، این مساله را ثابت کرده است.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با بیان اینکه تنها با توسعه اجتماعی است که می توان به توسعه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی پایدار دست یافت، یادآور شد: این مساله نیز نیاز دارد که همه ظرفیت های کشور را به کار ببریم.
** تاوان ورود غیرمنطقی گذشته به برخی مولفه‌ها را امروز می بینیم
موسوی چلک با بیان اینکه در مدیریت گذشته کشور اجازه داده نشد از ظرفیت‌های بومی، فرهنگی و ملی برای شادی و نشاط جامعه استفاده کنیم، گفت: به جای آن، از ورود جوراب سفید به مدارس جلوگیری کردیم، شلوارهای لی را تیغ زدیم و دنبال کم کردن تعطیلات عید باستانی نوروز رفتیم، باید به عوارض اجتماعی که امروز گریبان جامعه را گرفته فکر می کردیم.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با بیان اینکه باید در کشور اجازه داده شود از ظرفیت های قانونی و مشروع برای نشاط اجتماعی که امروز بیش از هر زمان دیگر به آن نیازمندیم استفاده شود، ادامه داد: وقتی به مردم اجازه برگزاری آیین چهارشنبه سوری را به روش خودشان ندادیم، کمپین هایی در فضای مجازی برای هر اقدامی درست شد و لذت به این فضاها منتقل شد که دیگر خیلی از آنها مشروع نخواهد بود، باید اجازه شادی‌های مشروع به مردم بدهیم و مطمئن باشیم مسایل غیرقانونی و غیرمشروع را مردم خودشان نمی پذیرند.
وی، اعتماد اجتماعی را یکی از موله های مهم مورد نیاز برای تحقق سرمایه اجتماعی برای هر اقدام کشور دانست و گفت: از آنجا که امنیت با سرمایه اجتماعی گره خورده است، باید روی سرمایه های اجتماعی کار کنیم، زمانی خانواده ها فرزندان خود را خودخواسته به جبهه ها فرستادند، ولی امروز حاضر به صرف نظر از 45 هزار تومان یارانه نشدند، که نشاندهنده از بین رفتن اعتماد اجتماعی است.
وی اجرای درست و برابر قوانین را یکی از راه های ارتقای سرمایه اجتماعی دانست و گفت: اعتماد اجتماعی مانند مشارکت مردم در دوران دفاع مقدس نتیجه صداقت، شفافیت با مردم و سلامت در روند امور اجرایی کشور بود.
** امروز خانواده ها ثبات گذشته را ندارند
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با بیان اینکه امروز در خانواده های ایرانی سواد، سرمایه و امکانات و دارایی ها بیشتر شده ولی سرمایه اجتماعی نداریم، خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، فضای مجازی نیز به آسیب‌های اجتماعی در کشور سرعت بخشیده است.
موسوی چلک به تغییر سبک زندگی کنونی خانواده های ایران اشاره و اضافه کرد: مسیر جنگ دشمنان ایران در برهه های زمانی مختلف تغییر کرد، دوره ای جنگ تحمیلی، داخلی، تحریم های سیاسی و اقتصادی علیه کشور انجام شد ولی امروز دشمن بدون اینکه ما متوجه باشیم رفتار و سبک زندگی ما را تغییر داده است.
وی با اشاره به شادی گریز شدن افراد در جامعه امروز ،گفت: فردگرایی یکی از دلایل شادی گریزی و دورشدن از ارتباط به عنوان عامل نشاط اجتماعی است.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با اشاره به آمار وزارت بهداشت مبنی بر ابتلای 23 تا 25 درصد ازایرانیان به یکی از اختلال های روانی، خاطرنشان کرد: آمار اختلال های روانی در سکونت گاه های غیررسمی شهرها و محله های ناکارآمد اجتماعی بالاتر از دیگر نقاط شهری است و باید برای اصلاح آسیب های اجتماعی در این نقاط ورود کرد.
موسوی چلک ، رشد طلاق، افزایش شیوع ایدز از طریق رابطه جنسی محافظت نشده را دیگر آسیب های اجتماعی کشور دانست که با خود عوارض بسیاری دارند، و گفت: تلاش برای کاهش آسیب در حوزه اعتیاد در کشور پذیرفته شده ولی مقاومت فرهنگی برای اجرای راهکارهایی برای جلوگیری از رشد ایدز از طریق رابطه جنسی محافظت نشده در کشور وجود دارد که باید برای آن گفت و گو کرد تا این مساله در آینده به مرگ خاموش تبدیل نشود.
وی وجود بیش از 15 میلیون پرونده در دستگاه قضایی کشور را آسیب اجتماعی عنوان و خاطرنشان کرد: این در حالی است که در کشور یک میلیارد نفری هندوستان، یک و نیم میلیون پرونده قضایی تشکیل می شود و این عدد پرونده قضایی به ویژه در بخش نزاع و خشونت نگران کننده است.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران به برخی از آسیب های موادمخدر در کشور نیز اشاره کرد و گفت: زنانه شدن مصرف موادمخدر، کاهش سن مصرف کنندگان و خطرناک تر شدن موادمخدر مصرف، سه آسیب عمده این سال ها در این بخش است، همه بخش ها باید آگاه شوند که آسیب مصرف موادمخدر در کشور شاه کلید کاهش آسیب های اجتماعی است.
در این همایش امیر بینایی مدیرکل دفتر فرهنگی و اجتماعی استانداری، علیرضا ایزدپور مدیرکل بهزیستی و جمعی از مدیران کل حوزه های اجتماعی، مددکاران، مشاوران و فعالان اجتماعی استان سمنان حضور داشتند.
بر اساس آمار وزارت بهداشت از هر چهار نفر در کشور یک نفر به یکی از اختلالات روانی مبتلاست و برخی آسیب های اجتماعی مانند خشونت، نزاع، طلاق و اعتیاد، علت اصلی بسیاری از پرونده های قضایی کشور است، در استان سمنان طرح مقابله با آسیب های اجتماعی به صورت محله محور تعریف و در شورای فرهنگ عمومی کشور نیز مطرح و تصویب شده است.
6103/6026 خبرنگار: مصطفی دهقان ** انتشاردهنده: جانعلی فتحی
برای آگاهی از تازه‌ترین اخبار و رویدادها در استان سمنان به نشانی IRNASEMNAN@کانال اخبار ایرنا سمنان مراجعه کنید

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۳۹۹۸۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران: پروژه یکدست‌سازی همه جا شکست خورده است/ هر روز شکاف‌های عمیق‌تری بین ایدئولوژی حاکمیت با مردم می‌بینیم/ گروه‌های مختلف مردم به همدیگر احترام می‌گذارند

پایگاه خبری جماران: رئیس انجمن جامعه شناسی ایران با تأکید بر اینکه یک هنجار یا قاعده‌، زمانی می‌تواند شایع و محقق شود که از یک پشتوانه قوی وجدان جمعی یا حمایت مردم برخوردار باشد، گفت: هر روز جامعه از سبک زندگی ای که حکومت می‌خواهد اعمال کند، فاصله بیشتری می‌گیرد . یعنی هر روز فاصله و شکاف‌های عمیق‌تری بین ارزش‌ها و هنجارهای حاکمیت با مردم می‌بینیم. نتیجه چیست؟ سال 1401 به طور جدی نتیجه‌اش را دیدیم، اما به نظر می‌رسد که یک نوع فراموشی در بخش هایی از حاکمیت وجود دارد.

سعید معیدفر در گفت و گو با خبرنگار جماران گفت: واقعا نمی‌دانم ما برای چه کسی صحبت می‌کنیم و مخاطب ما چه کسی است؟ تجربه‌ها بیانگر این است که عملا گوش به این حرف ها داده نمی شود یا به عبارتی باید بگویم، آیا ما برای خودمان صحبت می‌کنیم یا برای جامعه صحبت می‌کنیم؟ یا برای سیاستگذاران و برنامه‌ریزان صحبت می‌کنیم؟ اگر خواسته باشم برای دل خودم حرف بزنم و یا حرف دل مردم را بزنم، عملا مخاطب من حکومت نیست. چون هر برنامه یا سیاستی که می‌گذارد، اصلا کاری به ابعاد اجتماعی آن ندارد.

وی با ابراز این عقیده که به ویژه در سه، چهار سال اخیر هرچه جلوتر آمده‌ایم، اساسا بخش‌هایی در حاکمیت کاری ندارند که سیاست‌ها، کنش‌ها و برنامه‌ریزی‌های آنها چه تبعات اجتماعی دارد، افزود: البته شاید اقلیتی که به نحوی مخاطب حکومت هستند، در این قضیه با حاکمیت هم‌راستا باشند، ولی عملا می‌توان گفت که بخش بزرگی از جامعه راه خودش را می‌رود و حاکمیت هم راه خودش را می‌رود؛ نه او به تبعات رفتار خودش فکر می‌کند و نه این. به نوعی دو مسیر متفاوت دارد طی می‌شود.

وی با اشاره به برخی وقایع در سال های گذشته، یادآور شد: افراد حاضر در اعتراضات، مدتی سبک زندگی خودشان را نشان دادند و امروز نهایتا تصمیمی که دوباره حاکمیت گرفته این است که اوضاع را به شرایط قبل از نیمه دوم 1401 برگرداند. اما این امر به نظر می‌رسد که امکان‌پذیر نیست. چرا که به لحاظ جامعه‌شناختی می‌گوییم یک هنجار یا قاعده‌ زمانی می‌تواند شایع و محقق شود که از یک پشتوانه قوی وجدان جمعی یا حمایت مردم برخوردار باشد. طی قرن‌ها و سده‌های متعدد، مردم زندگی می‌کردند و هنجارها و سبک زندگی، پوشش، آرایش و آداب و رسوم خودشان را داشتند. مردم به طور عموم یک چیزی را پذیرفته بودند و بین خودشان قرارداد عرفی بود و نهایتا چون آن عرف از یک پشتوانه قوی اجتماعی برخوردار بود و مردم مبتنی بر هنجارهای خودشان از آن عرف حمایت می‌کردند، و اساسا نیاز به اعمال زور از بالا نداشت.

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران تصریح کرد: البته حاکمیت‌ها برای موارد نادری که اتفاق میفتاد، حضور داشتند. مثلا اگر قتلی اتفاق می‌افتاد نیاز به مداخله حکومت‌های محلی و یا حکومت در یک مقیاس بزرگ‌تر بود. اما بقیه امور جامعه در اختیار خودش بود. یعنی مردم فی ذاته و بر اساس ارزش‌های خودشان از هنجارها حمایت و بر اساس آن عمل می‌کردند. اگر کسی هم تخلف می‌کرد، وجدان جمعی به نحوی او را مورد مؤاخذه قرار می‌داد.

پروژه یکدست‌سازی همه جا شکست خورده است

وی تأکید کرد: اما به دنیای جدید که وارد شدیم، «یکدست‌سازی» پروژه‌ای است که حکومت‌های ایدئولوژیک دنبال کرده‌اند. یعنی تلاش داشته‌اند که همه مردم را یک مدل ببینند و دیگر تنوع فرهنگی، ارزشی، هنجاری و سبک زندگی را نبینند. طبیعتا این پروژه همه جا شکست خورده است. یعنی علی‌رغم اینکه حکومت‌های ایدئولوژیک با تمام قوا، زور و فشار از بالا تلاش کرده‌اند که پروژه یکدست‌سازی را دنبال کنند، موفق نشده‌اند. اما این حکومت‌ها از تاریخ و تجربه حکومت‌های مشابه درس نگرفته‌اند و دوباره می‌خواهند آن را تکرار کنند.

معیدفر گفت: جالب است که در کشور خود ما حداقل در سال 1401 تجربه کردیم و دیدیم که نمی‌شود؛ و نهایتا چقدر دردسر برای حکومت ایجاد کرد و چقدر خسارت به مردم وارد شد. روی شرایط اقتصادی و ثبات کشور در عرصه بین‌المللی هم تأثیر گذاشت. اما باز درس گرفته نمی شود و دوباره می‌خواهند آن را تکرار کنند.

وی در ادامه در خصوص میزان بازدارنگی برخی طرحها و رفتارهای حاکمیتی گفت: پروژه یکدست‌سازی حتی در حکومت پهلوی اول هم دنبال می‌شد. یعنی حکومت همه تلاش خودش را کرد تا مردم را نسبت به یک سری هنجارها مرتبط کند ولی نشد و دست آخر یک انقلاب اسلامی اتفاق افتاد. یعنی عکس جریانی که حکومت دنبال می‌کرد، رجعتی به ارزش‌های دینی اتفاق افتاد. حالا جمهوری اسلامی دنبال این است که پروژه یکدست‌سازی را با مسیر متفاوتی دنبال کند؛ و نتیجه‌اش را دارید می‌بینید.

معیدفر با بیان این عقیده که هر روز جامعه از سبک زندگی دلخواه سیستم رسمی فاصله بیشتری می‌گیرد، ادامه داد: هر روز فاصله و شکاف‌های عمیق‌تری بین ایدئولوژی، ارزش‌ها و هنجارهای حاکمیت با مردم می‌بینیم. اما در عین حال عبرتی هم نمی‌گیرند. نتیجه چیست؟ سال 1401 به طور جدی نتیجه‌اش را دیدیم؛ و قطعا این بار می‌تواند در ابعاد خیلی وسیع‌تر اتفاق بیفتد. یعنی شاید بعد از یک مدتی فکر می‌کنند همه چیز آرام شده و سکوت است، و دوباره شروع کنیم. به نظر می‌رسد که یک نوع فراموشی وجود دارد.

وی افزود: از آنجا که این اعمال زور برای تحقق یک سلیقه خاص، پشتوانه اجتماعی ندارد؛ حتی در میان کسانی که خودشان با آن هنجارها و ارزش‌های حاکمیت همصدایی دارند. یعنی در خیابان‌ها و در بیشتر مواقع، کسانی که سبک پوشش متفاوتی دارند مورد اعتراض مذهبی‌ها هم قرار نمی‌گیرند و یک نوع همزیستی مسالمت‌آمیز بین آنها ایجاد شده است. ما این همزیستی را در بسیاری از کشورهای اسلامی می‌بینیم. یعنی امروز اساس بر پذیرش ارزش‌های متقابل هست و ما وارد دنیایی شده‌ایم که این تفاوت پذیرفته شده است.

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران یادآور شد: در گذشته تنوع بوده، اما آدم‌ها چون در قالب قوم، طایفه و ایل جدا از هم زندگی می‌‎‌کردند، شاید دچار مشکل نمی‌شدند. ولی امروز تمام این فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌ها در کنار هم زندگی می‌کنند. اوایل تلاش بر این بود که یکی از اینها خودش را بر دیگران تحمیل کند، ولی الآن به تدریج ما داریم وارد دنیایی می‌شویم که خرده فرهنگ‌های متفاوت دارند در کنار هم همزیستی مسالمت‌آمیز پیدا می‌کنند. یعنی می‌گوید تو سبک زندگی خودت را داری و من هم سبک زندگی خودم را دارم؛ می‌توانیم ضمن احترام به سلیقه‌ها، ارزش‌ها و هنجارهای همدیگر دوستی و معاشرت هم داشته باشیم. ما وارد این دنیا شده‌ایم، اما متأسفانه حاکمیت ما نمی‌خواهد این را بپذیرد؛ و الآن نگران است که حتی مذهبیون اعتراض جدی نسبت به سبک زندگی مغایر با نظر حاکمیت ندارند و با آن کنار آمده‌اند.

وی گفت: خود من هر روز در مترو و شهر رفت و آمد دارم و می‌بینم که چگونه گروه‌های مختلف مردم به همدیگر احترام می‌گذارند. وقتی که در جامعه زمینه اعتراض به سبک زندگی گروه دیگر وجود ندارد، حاکمیت مجبور است به زور آن را دنبال کند. طبیعتا چون وجدان عمومی پشت سرش نیست، حتما شکست خواهد خورد. البته خسارت‌های خیلی سنگینی هم به جامعه وارد خواهد کرد.

وی در ادامه گفت و گو با جماران تأکید کرد: نگاه رسمی، دیگر نمی‌تواند بگوید من فکر و ایده‌ای دارم و همه باید در آن چهارچوب قرار بگیرند. همین الآن رفراندوم هم نمی‌خواهد، در مطالعات و بررسی‌های اجتماعی که برگزار می‌شود، می‌توانید واکنش مردم را ببینید. بخش عظیمی از مردم امروز به شدت با ارزش‌های مسلط در تضاد قرار گرفته‌اند؛ با هنجار‌هایی که او می‌خواهد القاء کند در تضاد و تزاحم قرار گرفته‌اند. این حاکمیت یا باید با ارزش‌های جامعه همراه شود و یا با جامعه درگیر شود و نهایتا هم خودش آسیب ببیند و هم به جامعه آسیب جدی بزند.

وی با بیان اینکه فکر می کنم راه دوم انتخاب شده است، تصریح کرد: به جای اینکه خود را با هنجارها و ارزش‌های امروز جامعه تطبیق بدهند، می‌خواهند در بر همان پاشنه سالهای گذشته بچرخد که جامعه اقبالی به سمت هنجارها و ارزش‌هایی نشان دادند. اما وضع عوض شده و دیدگاه‌های مردم تغییر پیدا کرده و بررسی‌های اجتماعی نشان می‌دهد که چه اتفاقات بزرگی دارد در جامعه می‌افتد. به نظر می‌رسد حاکمیت چشمش را به روی این تغییر و تحولات بسته و می‌خواهد ارزش‌های خودش را القاء کند؛ جواب نمی‌دهد.

وی در تبیین دیدگاه خود گفت: وقتی یک جامعه دارای فرهنگ خاص و تنوع فرهنگی، ارزشی و هنجاری باشد، شما نمی‌توانید او را عوض کنید. سال‌ها است در آموزش و پرورش و صدا و سیما تمام امکانات و ابزارها با بودجه‌های بسیار هنگفت تلاش شده که جامعه را به سمت ارزش‌های خاص خودشان بکشانند. اگر موفق شده بودند، مسلما دست به زور نمی‌زدند. بنابراین، شیوه‌های نرم هم دیگر جواب نمی‌دهد. یعنی جامعه ما مختصاتی پیدا کرده و با برخی مختصات حاکمیت ما سازگار نیست.

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران اظهار کرد: حاکمیت مجبور است خودش را از عرصه‌های فرهنگی منعزل کند و بگوید صرفا می‌خواهم حکومت کنم؛ مثل برخی حکومت‌های دیگر که با ارزش‌ها و هنجارهای جامعه کاری ندارند و هر چیزی که مردم در مقیاس منطقه‌ای یا محلی وضع می‌کنند، حکومت کشور تلاش می‌کند که آن را در چهارچوب قانون بیاورد و نهایتا در چهارچوب آن نظمی برقرار کند؛ اقتصاد مملکت فعال و شرایط امنیتی درست باشد. 

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه رویکرد عدم دخالت در عرصه های فرهنگی و اجتماعی چه نسبتی با «جمهوری اسلامی» دارد؟ ابراز عقیده کرد: امروز به نظر می‌رسد که دیدگاه‌های خود مذهبیون هم عوض شده و بسیاری چیزها دیگر اهمیت گذشته را ندارد؛ نوع نگاه به دین و نوع مداخله دین در جامعه تغییر پیدا کرده است. اگر یک روزی بخش عمده‌ای از جامعه خواستار دخالت دین در امر سیاست بودند، بررسی‌های اجتماعی نشان می‌دهد هر دوره‌ای که مطالعات انجام گرفته، میزان نظر افراد درباره مداخله دین در سیاست به شدت کاهش پیدا کرده است. دو، سه ماه اخیر هم در مورد «پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها» اطلاعاتی بیرون آمد که وضعیت چگونه است؛ و این را می‌شود با سال‌های پیش مقایسه کرد.

سیاست باید عاملیت خودش را در تحقق دین کنار بگذارد

وی افزود: اینها نشان می‌دهد که سیاست باید عاملیت خودش را در تحقق دین کنار بگذارد و اجازه بدهد که دین متناسب با مبانی اصلی خودش، روی اندیشه و رفتار انسان‌ها تأثیر بگذارد. اگر همچنان مداخله حکومت در عرصه دین تداوم پیدا کند، نمی‌دانم که سال‌های آینده ما تا چه اندازه با گریز مردم از دین رو به رو خواهیم شد. یعنی الآن نمونه‌هایی هست و می‌تواند شدت بیشتری پیدا کند.

 

معیدفر در پاسخ به اینکه یعنی به عقیده شما هرچه حکومت مداخله‌اش را کمتر کند، ارزش‌های دینی در جامعه پررنگ‌تر می‌شود؟ گفت: حداقلش این است که روند گریز از دین به شدتی که الآن هست، نخواهد بود. البته برای پروسه دینداری نیاز به یک دوران خاصی داریم. فرض کنید مثل کسی که عمل کرده یا مدتی بستری بوده، عضلاتش خشک شده و باید فیزیوتراپی برود تا دوباره این عضلات به کار بیفتد، اگر حکومت مداخله خودش در امر دین را کنار بگذارد، مثل کسی است که فعلا از روی تخت بلند شده اما نیاز به فیزیوتراپی دارد. یعنی نیاز به عملیات جداگانه‌ای هست که کم کم بتواند حالت عادی پیدا کند.

وی در پایان گفت: بنابراین، فکر می‌کنم اولین گام این است که حکومت از تداوم و تشدید مداخله در امر دینی اجتناب کند؛ بعد خود مردم یا بزرگان جامعه و کسانی که باورهای عمیق دینی دارند، بتوانند با شیوه‌های ترویجی یا تعلیمی اوضاع را به حالت عادی برگردانند. فعلا این دخالتها در دین، ثلمه‌ای به دین وارد کرده که حالا حالاها آثار منفی آن را خواهیم داشت.