به نقل از «همشهری آنلاین»

مفاهیم: معماری ایرانی چیست؟

تاریخ انتشار: ۲۰ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۵۵۵۲۵۳

فرهنگ > هنر - همشهری آنلاین - مهدی تهرانی:
معماری ایران* دارای ویژگی‌هایی است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزشی بخصوص برخوردار است.

ویژگی‌هایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوان‌های رفیع، ستون‌های بلند و بالاخره تزئینات گوناگون که هریک در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

درونگرایی

یکی از باورهای مردم ایران زندگی شخصی و حرمت آن بوده که این امر به گونه‌ای معماری ایران را درون گرا ساخته است. معماران ایرانی با سامان دهی اندام‌های ساختمان در گرداگرد یک یا چند میان سرا، ساختمان را از جهان بیرون جدا می‌کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می‌داد.

معماران ایرانی با ساماندهی اندامهای ساختمان در گرداگرد یک یا چند میانسرا، ساختمان را ازجهان بیرون جدا می‌کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می‌داد. خانه‌های درونگرا در اقلیم گرم و خشک، همچون بهشتی در دل کویر هستند، فضای درونگرا مانند آغوش گرم بسته است واز هر سو رو به درون دارد.

بخش بیرونی، آذین‌های بیشتری نسبت به اندرونی داشت. معماران حتی در ساختمان‌های برونگرا مانند کوشک میان باغ‌ها، نیز درونگرایی را پاس می‌داشتند. کوشک‌ها ساختمانهایی برونگرا بودند که گرداگرد آنها باز بود و از هر سو به بیرون باز می‌شدند. بیشتر خانه‌های غربی یا شرق آسیا چنین هستند..

ویژگی معماری غیرقابل انکار آثار و ابنیه‌ای مانند خانه، مسجد، مدرسه، کاروانسرا، حمام و غیره مربوط به خصوصیت درون گرایانه آن است که ریشه‌ای عمیق در مبانی و اصول اجتماعی -فلسفی این سرزمین دارد.

درون گرایی در جستجوی حفظ حریم محیطی است که در آن شرایط کالبدی با پشتوانه تفکر، تعمق و عبادت به منظور رسیدن به اصل خویش و یافتن طمانینهٔ خاطر و آرامش اصیل در درون، به نظمی موزون و متعالی رسیده است. به طور اعم و بر اساس تفکر شرقی و در سرزمینهای اسلامی؛ جوهر فضا در باطن است و حیاط درونی، به وجود آورنده اساس فضا است.

پرهیز از بیهودگی

در معماری ایران تلاش می‌شده کار بیهوده در ساختمان سازی نکنند و از اسراف پرهیز می‌کردند. این اصل هم پیش از اسلام و هم پس از آن مراعات می‌شده است. در قرآن آمده «مؤمنان، آنانکه از بیهودگی روی گردانند».

در زیگورات چغازنبیل از ۱۲۵۰ پیش از میلاد، می‌توان کاربرد کاشی را دید. در این ساختمان، اِزاره دیوارها را با کاشی آبی آمود کرده‌اند. چون هنگام رفت و آمد مردم، برخورد به پای دیوار بیشتر بوده است، و چون خشت در برابر باران آسیب می‌دیده، نمای ساختمان را با آجر پوشانده‌اند.

همچنین از کاشی در آمود گنبدها بهره‌گیری می‌کردند و آنرا پر از نقش و نگار می‌کردند. این تکه‌های رنگی کاشی، آسانتر تعمیر و بازسازی می‌شدند. کاشی عمر زیادی ندارد و پس از زمانی از جا کنده شده و فرو می‌ریزد، به ویژه در جاهایی که برف و یخ هم باشد. اگر رویه‌ای یکرنگ باشد، بازسازی بخش کنده شده دشوار می‌شود و کار دو زنگ در می‌آید؛ ولی هنگامی که تکه‌تکه و چند رنگ باشد کار آسانتر است.

مردم‌محوری

مردم محوری به معنای رعایت تناسب میان اندام‌های ساختمانی با اندام‌های انسان و توجه به نیازهای او در کار ساختمان سازی است. در ایران هم مثل مکان‌های دیگر، معماری هنری وابسته به زندگی است. . پهنای اتاق خواب به اندازه یک بستر است و افراز طاقچه به اندازه‌ای است که نشسته و ایستاده به آسانی در دسترس باشد و از طرفی تالار که مخصوص مهمان است به اندازه‌ای پهناور بوده که شایسته پذیرایی باشد.

خودبسندگی

معماران ایرانی تلاش می‌کردند ساخت مایهٔ مورد نیاز خود را از نزدیک‌ترین جاها به دست می‌آوردند و چنان ساختمان می‌کردند که نیازمند به ساختمایهٔ جاهای دیگر نباشد و «خودبسنده» باشند. بدین گونه کار ساخت با شتاب بیشتری انجام می‌شده و ساختمان با طبیعت پیرامون خود «سازگارتر» درمی‌آمده است و هنگام نوسازی آن نیز همیشه ساختمایهٔ آن در دسترس بوده است.

كاخ تچر در تخت جمشيد

معماران ایرانی بر این باور بودند که ساختمایه باید «بوم آورد» یا «ایدری» (اینجایی) باشد. به گفتهٔ دیگر فرآورده (محصول) همان جایی باشد که ساختمان ساخته می‌شود و تا آنجا که شدنی است از امکانات محلی بهره‌گیری شود.

برای نمونه در ساخت تخت جمشید بهترین را از یک کان (معمدن) در نزدیکی دشت مرغاب به دست می‌آوردند و با ارابه‌های چوبی به پارسه می‌رساندند. این سنگ را بیشتر برای روکش دیوارهای ستبرخشتی به کار می‌بردند. فرآوردن خشت نیز کاری بسیار ساده بوده است.

باز برای نمونه، در محلهٔ شارستان یزد، زمین تا ژرفای دو متری از جنس خاک رُس و پایین‌تر از آن، جنسی به نام چلو یا کرشک است که لایه‌ای بسیار سخت است. معماران خاک رُس را برداشته و روی لایهٔ سخت، با همان خاک ساختمان می‌ساختند.

بدین گونه شاید بتوان انگیزهٔ بنیادی بهره‌گیری از تاق و گنبد در معماری ایران را باور به «خودبسندگی» در ساختمان سازی دانست.

مصالح شناسي

واژهٔ «نیارش» در معماری گذشتهٔ ایران بسیار به کار می‌رفته است. نیارش به دانش ایستایی، فن ساختمان و ساختمایه (مصالح) شناسی گفته می‌شده است.

معماران گذشته به نیارش ساختمان بسیار توجه می‌کردند و آنرا از زیبایی جدا نمی‌دانستند. «پیمون»، اندازه‌های خردو یکسانی بود که در هرجا در خور نیازی که بدان بود به کار گرفته می‌شد. پیروی از پیمون هرگونه نگرانی معمار را دربارهٔ نااستواری یا نازیبایی ساختمان از میان می‌برده، چنان‌که یک گِلکار نه چندان چیره‌دست در روستایی دور افتاده می‌توانست با به کار بردن آن، پوشش گنبدی را به همان گونه انجام دهد که معمار کار آزموده.

سبک‌شناسی معماری ایران پيش از اسلام

شیوه پارسی تا سده چهارم پیش از میلاد، شامل:
شیوه پیش پارسی تا سده هشتم پیش از میلاد، مثال چغازنبیل
شیوه مادی سده هشتم تا ششم پیش از میلاد
هخامنشیان سده ششم تا سده چهارم پیش از میلاد، که ظهور آن در شهرهای دیدنی که برای مدیریت و سکونت استفاده شد (همانند تخت جمشید، شوش، اکباتان)، (معبدهایی که برای عبادت و همایشهای اجتماعی ساخته شده‌اند (همانند معابد زرتشتی)، و آرامگاه‌هایی که برای احترام به پادشاهان منقرض شده استفاده شده است (همانند آرامگاه کوروش کبیر) شیوه پارتی سده چهارم پیش از میلاد تا صدر اسلام، که شامل طرحهای زیر می‌شود:
دوره سلوکیان شامل معبد آناهیتا، ستونهای خورهه
اشکانیان ارگ کهن نسا
ساسانیان مثال: قلعه دختر، طاق کسری، بیشاپور، کاخ سروستان

سبك شناسي معماري پس از اسلام

شیوه خراسانی (صفاریان، طاهریان، غزنویان و...) از ابتدای قرن چهارم هجری شمسی تا پایان قرن چهارم؛ مثال:مسجد جامع نائین، مسجد جامع اصفهان
شیوه رازی قرن پنجم تا اول قرن هفتم (قرن یازده میلادی تا حمله مغول) که شامل روشها و ابزارهای دوره‌های زیر می‌شود:

سامانیان: مثال: آرامگاه اسماعیل سامانی غزنویان مثال: برج گنبد قابوس سلجوقیان برج‌های خرقان خوارزمشاهیان

شیوه آذری (ایلخانیان و تیموریان) از اول قرن هفتم تا اول قرن دهم، مثالها: سلطانیه، ارگ تبریز، مسجد جامع ورامین، مسجد گوهرشاد، مسجد بی‌بی خانم در سمرقند، مقبرهعبدالصمد اصفهانی، گور امیر، مسجد جامع یزد، منارجنبان
شیوه اصفهانی (صفویان، افشاریه، زندیه و قاجاریه) از اول قرن دهم تا اواسط دوره قاجاریه؛ مثالچهل ستون، عالی قاپو، مسجد آقابزرگ، کاشان، مسجد شاه، مسجد شیخ لطف‌الله،
معماری معاصر (پهلوی، بعد از انقلاب ۱۳۵۷) از اواسط دوره قاجاریه تا کنون
از شش شیوه معماری ایران دو شیوه پارسی و پارتی مربوط به پیش از اسلام و چهار شیوهٔ دیگر مربوط به دوره اسلامی می‌باشد. غربی‌ها برای شیوه‌های اسلامی نام‌هایی را به کار می‌برند مانند شیوه‌های اموی و عباسی.

حمام وكيل در شيراز

سي و سه پل در اصفهان

*در نگارش اين مدخل چندين مورد از كتابها و يادداشت‌هاي استاد پيرنيا استفاده شده است.

در همین زمینه: مفاهیم: معماری باروک چیست؟ مفاهیم: معماری گوتیک چیست؟ مفاهیم: معماری مدرن یا نوگرا چیست؟ مفاهیم: معماری کلاسیک چیست؟ مفاهیم: معماری "های تک" چیست؟

منبع: همشهری آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۵۵۵۲۵۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گام بلند استارتاپ «طرح تو طرح» برای نوآوری دیجیتال در معماری

به گزارش بازرگانی خبرگزاری مهر، پلتفرم طرح تو طرح، نخستین پلتفرم آنلاین مسابقات معماری در ایران، طی یک کنفرانس خبری در روز ۵ اردیبهشت ۱۴۰۳، خبر از جذب سرمایه‌ی ۱۰ میلیارد تومانی اخیر خود داد و چشم‌اندازش برای تحول دیجیتال در صنعت معماری و ساخت‌وساز ایران را به تصویر کشید. این سرمایه‌گذاری نقطه‌ی عطفی در توسعه‌ی تحولات دیجیتال در صنعت معماری ایران به شمار می‌رود.

در ابتدای این نشست خبری که در خانه‌ی کار و دیدار کارمان برگزار شد، رسول مدرس، هم‌بنیانگذار و رییس هیات‌مدیره‌ی پلتفرم طرح‌توطرح، با ارائه‌ی گزارشی جامع از تاریخچه و انواع مسابقات معماری در جهان، نقش این مسابقات در پیشبرد صنعت ساخت‌وساز و تأثیر آن‌ها بر زندگی مدرن را تشریح کرد. وی در این باره گفت: مسابقات معماری نه تنها زمینه‌ساز خلاقیت و نوآوری هستند، بلکه به عنوان پلی بین تئوری و عمل در معماری هستند و تأثیر بسزایی در بهبود کیفیت ساختمان‌ها و محیط‌های زندگی دارند.

وی افزود: مسابقات معماری به روش‌های مختلفی در دنیا برگزار می‌شوند که برگزاری مسابقات برای پروژه‌های بخش خصوصی که برای پروژه‌های واقعی، و نه صرفاً جوایز برگزار می‌شوند با رشد فناوری دیجیتال گسترده‌تر و برای همه در دسترس‌تر شده‌اند. به این واسطه، معماران به طیف وسیعی از کارفرمایان و پروژه‌های با نیاز معماری، دسترسی دارند و از طرفی سازندگان و کارفرمایان، می‌توانند به تناسب با هر پروژه‌، ایده‌ها و طرح‌های مختلف را بررسی و بر اساس نیاز خود کار را به طرح و معمار برگزیده واگذار کنند.

مدرس، در ادامه با ذکر اینکه از ۱۵۰ هزار جواز ساختمانی صادر شده در سال گذشته در ایران، طبق برآوردها، کمتر از ۵ درصد از پروژه‌ها از حضور یک معمار با شاخصه‌های معماری واقعی بهره برده‌اند خاطرنشان کرد: باعث تاسف است که ۹۵ درصد از ساختمان‌های ساخته شده در کشور، هیچ‌گونه ایده‌ی معماری خاصی در خود ندارند و این شهرها و زندگی ما را بی‌روح و حتی ناامیدکننده کرده است. در این بین، برگزاری مسابقات معماری توسط پلتفرم‌های آنلاین همچون طرح تو طرح، فرصتی برای دموکراتیزه کردن دسترسی همه‌ی سازندگان به معماران و توسعه‌ی هنر معماری است که می‌تواند زندگی ما را تحت تاثیر مثبت خود قرار دهد.

دستاوردها و روند رشد طرح تو طرح

در ادامه پریسا حسن‌ولی، هم‌بنیانگذار و مدیرعامل طرح‌توطرح تاریخچه‌ای از فعالیت‌های این پلتفرم ارائه کرد و گفت: از سال ۱۳۹۶ با هدف ایجاد یک پلتفرم نوآورانه و تخصصی برای مسابقات معماری آغاز به کار کردیم و اولین مسابقه، صرفاً یک مسابقه برای آشپزخانه‌ی خانه‌ی مادری و با جایزه‌ی ۸۰۰ هزار تومان بود که در یک گروه مجازی انجام شد. با شروع فعالیت‌های رسمی در سال ۱۳۹۷ و راه‌اندازی زیرساخت‌های اولیه، این پلتفرم توانست با ارائه‌ی فراخوان‌های آنلاین، معماران جوان و با استعداد را به چالش‌های واقعی در عرصه‌ی معماری دعوت کند. تا کنون، بیش از ۱۲۰ مسابقه و فراخوان برگزار شده و نزدیک به ۱۱ هزار معمار در سراسر ایران در این پلتفرم فعالیت می‌کنند.

وی در ادامه با ذکر آماری از فعالیت‌های طرح تو طرح گفت: ارزش مالی پروژه‌های به مسابقه گذاشته شده در طرح تو طرح نزدیک به ۴۰ هزار میلیارد تومان و ارزش مالی پروژه‌هایی که در مسابقات طرح‌توطرح برنده و اجرا شده‌اند بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان بوده است که این نشان از اعتماد کارفرمایان به ما و مسابقات و اثرگذاری این پلتفرم در صنعت ساختمان دارد و نتیجه‌ی مستقیم آن، افزایش کیفیت، کارایی و زیبایی پروژه‌های مهم ساختمانی کشور است. همچنین برگزاری بیش از ۱۲۰ مسابقه و فراخوان معماری از پروژه‌های مهم ساختمانی با بیش از ۲۰۵ برنده، جذب نزدیک به ۴۰۰ دفتر معماری در پلتفرم، جذب بیش از ۵۵۰ سازنده و گروه ساختمانی، پرداخت نزدیک به ۱۳ میلیارد تومان جوایز به معماران منتخب (معادل ۲۵ میلیارد تومان به قیمت روز) و مهم‌تر از همه، میانگین جوایز ۵۱۰۰ دلاری در سال ۱۴۰۱ که بیش از میانگین جهانی است، دستاوردهای مهم این پلتفرم به شمار می‌روند و باعث شده‌اند که بتوان طرح تو طرح را یک پلتفرم موفق حتی در مقایسه با پلتفرم‌های مشابه جهانی دانست.

سرمایه‌گذاری در تحول دیجیتال و نوآوری‌های صنعت معماری

پریسا حسن‌ولی، در ادامه از جذب سرمایه‌ی ۱۰ میلیارد تومانی این پلتفرم از گروه ساختمانی تنیاکو، خبر داد و گفت: این سرمایه‌گذاری نقطه عطفی در مسیر توسعه‌ی طرح تو طرح است. ما قصد داریم با استفاده از این منابع، پلتفرم طرح تو طرح را توسعه‌ی فنی و تجاری داده تا به طور چشمگیری تعداد، کیفیت و سرعت برگزاری مسابقات معماری را افزایش دهیم. این توسعه به کارفرمایان و معماران امکان خواهد داد تا ابزارهای کامل‌تر و بهینه‌تری را برای توسعه‌ی کسب‌وکارشان در اختیار داشته باشند و در نهایت، معماری، سهم بیشتری از پروژه‌های ساخت‌وساز کسب کند.

سجاد متین‌رزم، مدیر ارتباطات بازاریابی گروه ساختمانی تنیاکو نیز در مورد سرمایه‌گذاری این شرکت در طرح‌توطرح توضیح داد: تنیاکو یک گروه ساختمانی معتبر با سابقه‌ی بیش از نیم‌قرن فعالیت (۵۳ سال) است که در زمینه‌ی سرمایه‌گذاری و توسعه‌ی پروژه‌های ساختمانی فعالیت می‌کند. این شرکت با درک نیازهای جدید در معماری و صنعت ساختمان، ارزش‌های خود را بر اساس نوآوری، تمایز و خلاقیت قرار داده است و می‌دانیم همانگونه که فناوری و اینترنت دنیای کسب‌وکار، صنعت و خدمات را در همه‌ی حوزه‌ها متحول کرده است، به زودی در صنعت ساختمان و معماری نیز نقش مهمی ایفا خواهد کرد. از دید ما دیگر نمی‌توان در برابر تحولات روز بی‌تفاوت ماند یا مقاومت کرد.

متین‌رزم در مورد شراکت جدید خود در طرح تو طرح افزود: مجموعه‌ی تنیاکو، تجربه‌ی خوبی از مسابقات معماری در طرح تو طرح برای پروژه‌های مختلف داشت و از نتایج این همکاری و آشنایی با معماران جدید از طریق این پلتفرم، پروژه‌های موفقی خلق شد. همین مساله باعث شد، همکاری خود را به شکل عمیق‌تری با طرح تو طرح شکل دهیم و ایده‌ی سرمایه‌گذاری شکل گرفت. در کنار مزایای مستقیم این سرمایه‌گذاری، گروه ساختمانی تنیاکو به دنبال نقش بزرگ‌تری در توسعه‌ی دیجیتال و نوآورانه در معماری و ساخت‌وساز و توسعه‌ی اکوسیستم معماری است.

برگزاری رویداد «طرحی نو»، پیش از کنفرانس خبری

پیش از این کنفرانس خبری، رویداد «طرحی نو»، با حضور اهالی صنعت ساختمان، کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و معماران برجسته‌ی کشور برگزار شد و گزارشی از وضعیت مسابقات معماری جهان ایران و دستاوردهای پلتفرم طرح تو طرح توسط مدیران آن ارائه شد. سپس در پنلی چالشی و با اجرای سیاوش صفاریان‌پور، دکتر کوروش فتحی، مهندس علی کرمانیان، مهندس رضا غیابی و دکتر حسین محمودی، چالش‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای مسابقات معماری و پلتفرم‌های این حوزه را به بحث و نظر گذاشتند که با استقبال خوب حضار روبه‌رو شد.

گفتنی است در حاشیه‌ی این رویداد، یک نمایشگاه از ده اثر برگزیده در مسابقات معماری طرح تو طرح و با حضور آرشتیکت‌های صاحب آثار نیز برگزار شد.

این رویداد که با استقبال کم‌نظیر و فراتر از انتظار جامعه‌ی معماری و کارفرمایان ایران در خانه‌ی کارمان برگزار شد، گام بزرگی برای ارتقاء جایگاه مسابقات معماری و ارتباط و تعامل بیشتر افراد این اکوسیستم به شمار می‌رود.

این مطلب، یک خبر آگهی بوده و خبرگزاری مهر در محتوای آن هیچ نظری ندارد.

کد خبر 6090045