به نقل از «جماران»

پرونده شناخت معماری تاریخی گیلان: دبیرستان 17 شهریور (فروغ) رشت

تاریخ انتشار: ۳ آذر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۷۸۱۹۷۲

دبیرستان فروغ (17 شهریور) از لحاظ سبک معماری هم ارز مدرسه شاهپور (شهید بهشتی) و نسبت به آن از قدمت بیشتری برخوردار است. در ابتدا بودجه این مدرسه توسط انجمن خیریه آمریکایی تامین گردید و ماری کلارک مدیریت مدرسه را بر عهده گرفت. در سالهای بعد، این مدرسه به (فروغ) تغییر نام داده و در سال 1312 هجری شمسی امتیاز دوره کامل متوسطه را دریافت نمود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در سال 1335 خورشیدی قسمتی از حیاط دبیرستان برای احداث ساختمان مرکز تعلیمات خانه داری انتخاب و کارگاههای مربوطه تجهیز شد. در طول سالیان متمادی، دختران و زنان بسیاری در این مدرسه درس خوانده اند که نه تنها در ایران بلکه در جهان، نام آوازه اند: دکتر آذر اندامی (کاشف واکسن وبای التور)، نیره ابتهاج سمیعی (اولین زن وکیل مجلس شورای ملی در ایران) و مهکامه محصص لاهیجانی (عضو هیئت رئیسه کنگره نویسندگان و از دوستان پروین اعتصامی که مدتی نیز مدیر این مدرسه بود)، برخی از این زنان نام آور هستند. 

در سال 1387 آموزش و پرورش تصمیم به تخریب و نوسازی مدرسه گرفت که تلاش مجدانه برخی دوستداران میراث فرهنگی، مانع از این تخریب شد و خوشبختانه میراث فرهنگی توانست مدرسه دخترانه مهستی را که بعدها فروغ و بعد از انقلاب ۱۷شهریور نامیده می شد؛ در محله آفخرای رشت، در فهرست بناهای با ارزش کشور ثبت نماید. (تصاویر 1 تا 3)

تصویر 1-پلان موقعیت بنای اصلی و ملحقات آن تصویر 2- پلان اولیه بنا.

تصویر 3- دید به ساختمان اصلی مدرسه در سالیان فعالیت آن

بنای اصلی، در ساختار فضاها، قرینه بوده و دارای دیوارهای باربرِآجری و دو طبقه است. در طبقه همکف که با ارتفاع 80 سانتی متر، با پنج پله از سطح حیاط جدا شده، فضاهای اداری و برخی کلاس ها و در طبقه اول دیگر کلاس ها تعبیه شده اند.

سقف اولیه بنا سفالپوش بوده و در حال حاضر ورق گالوانیزه است. پنجره های بنا، چوبی و از قرینگی برخوردار بوده است. بنا دارای هشت بخاری دیواری در طبقات و دودکش هایی از جنس آجر بر روی بام بوده که امروز تغییرات بسیاری یافته است. (تصاویر 4 تا 7)

تصاویر 4 تا 7- نمونه پنجره های بنا

مدرسه به دلیل آن که از ابتدا کاربری غیر مسکونی داشته، دارای کمترین تزیینات بوده و شاخص ترین تزیینات، نقوش آتشدان بخاری های دیواری است. ( تصاویر 8 تا 10)

تصویر8- نمای بخاری دیواری تصویر9- دریچه بخاری تصویر10- تزیینات روی دریچه

آسیب شناسی بنا

از عوامل آسیب رسان به بنا می توان به مقوله رطوبت اشاره نمود. این عارضه به دلیل متروکه بودن بنا آسیب هایی جدی به دیوارها وارد می نماید؛ به گونه ای که پایه های دیواره در محوطه از اندود عاری شده و آجر ها را لق کرده است. از سویی دیگر رطوبت موجود در دیوار موجب رشد گیاهان نامتجانس گردیده که خود عامل مضاعف تخریب بنا است. (تصاویر 11 تا13)

تصویر11- آسیب های ناشی از رطوبت صعودی در دیوار خارجی بنا که باعث خوردگی اندود شده است.
تصویر12- رطوبت دیوار و رشد درخت انجیر در قاب پنجره منجر به اضمحلال عناصر چوبی پنجره می گردد.
تصویر13-خوردگی اندود و رویش گیاهان نامتجانس در اثر رطوبت موجود در دیوار .

بزرگترین آسیب وارد به بنا، بی توجهی مسئولین ادارات به خصوص اداره کل آموزش و پرورش استان است. در شرایطی که مرمت دبیرستان شهید بهشتی (شاهپور)، قدیمی ترین مدرسه پسرانه رشت (که بمراتب از قدمت کمتری برخوردار است)، در دستور کار آن اداره کل قرار گرفت و مدیر مربوطه، در جلسه ۸/۵/۹۶، از جشن یکصد سالگی مدرسه بهشتی در سال ۱۳۹۸ خبر داد، مرمت مجموعه دبیرستان 17 شهریور( فروغ) از جریان مرمت و بازسازی خارج شده و با وجود تأکید بر تخصیص اعتبار ویژه برای طرح مرمت و تغییر کاربری بنا از سوی دولت، مرمت مدرسه فروغ فقط در حد شعار متوقف شده است.

آنچه حائز اهمیت است تفاوت نگاه به مقوله آموزش و پرورش در زنان و مردان این مرز و بوم است. چنان که در دوبنای هم ارز معماری، کالبدی، فرهنگی، تاریخی تنها تفاوت مدرسه دخترانه و پسرانه است که موجبات تخصیص اعتبار ادواری به دبیرستان پسرانه و در مقابل بی مهری به دبیرستان دخترانه را فراهم نموده است. این مدرسه نماد تلاش زنان منطقه، بعد از مشروطه، در کسب دانش است و بی توجهی به آن، نادیده انگاشتن دانش اندوزی نیمه ای بسیار تأثیر گذار (با سهمی به مراتب بیشتر از مردان در آموزش و پرورش آحاد ملت) است. (تصاویر 14 و 15)


تصویر14-ورودی جنوبی بنا که آسیب های ناشی از متروکه بودن بنا در آن به وضوح مشاهده می گردد.
تصویر15-الحاقات نادرست و غیر کارشناسانه.

کلید واژه ها: مدرسه فروغ، دبیرستان 17 شهریور، گیلان، آسیب شناسی، اداره کل آموزش و پرورش.

*دکتر مینو خاکپور عضو هیات علمی دانشگاه

 

۴۶

منبع: جماران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۷۸۱۹۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حمید سهیلی خود را سرباز سینما می‌دانست/ آثار سهیلی اسناد تاریخی معتبری است

مستندساز شاخص سینمای ایران گفت: سهیلی فردی بسیار متواضع بود و من کسی را مانند او در سینمای ایران ندیدم. او خود را سرباز سینما می‌دانست و اگر از او کمکی می‌خواستید امکان نداشت از انجام آن دریغ کند.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، پژمان مظاهری پور مستندساز گفت: جای حمید سهیلی در میان ما خالی است و نامش همیشه جاودان خواهد بود. او آثار ماندگاری را از خود باقی گذاشت. سهیلی فعالیت حرفه‌ای خود را با سمت مدیر تدارکات و مدیر تولید در سریال «آتش بدون دود» به کارگردانی زنده یاد نادر ابراهیمی آغاز کرد. او سپس پژوهش‌های مرتبط با ایران شناسی را در موسسه ایران پژوه که توسط آقای ابراهیمی اداره می‌شد آغاز کرد.

وی ادامه داد: در این گروه سهیلی با محمدرضا مقدسیان و عزیزالله حاجی مشهدی کار می‌کرد. آن‌ها کار پژوهشی مجموعه «سیاحت ایران» که قرار بود داریوش مهرجویی آن را تهیه و کارگردانی کند را انجام می‌دادند.

مظاهری‌پور خاطرنشان کرد: یک قسمت از این مجموعه که درباره «قلعه الموت» است به تولید رسد، اما از نگاتیو‌های آن اطلاعی در دست نیست. حمید سهیلی تصایری به صورت هشت میلیمتری از روز‌های تولید آن بخش را در اختیار داشت و تعلق خاطر او به مستند سازی در اینجا مشخص می‌شود. او اولین فیلم مستند خود را در مجموعه «سفر‌های دور و دراز هامی و کامی» تجربه می‌کند که در ارتباط با مراحل استخراج ذغال سنگ است.

آثار سهیلی اسناد تاریخی معتبری به شمار می‌روند

مظاهری‌پورهمچنین گفت: او پس از انقلاب اولین مجموعه مستند خود با نام «دست آفریده‌ها» را ساخت که در اتباط با کارگاه‌های صنایع دستی است. سهیلی فردی بسیار دقیق و منظبتی بود و در ساخت آثار خود با پژوهشگران طراز اول هر رشته مشورت می‌کرد. سال ۵۸ شش فیلم درباره تاریخ خط ساخت و به سراغ دکتر مهرداد بهار از اسطوره شناسان مطرح رفت. این مجموعه دارای یکی از مصاحبه‌های مهم بهار است. او در «مرگ یزدگرد» به عنوان مدیر تدارکات و تولید با بهرام بیضایی نیز همکاری کرد و سپس مجموعه «به سوی سیمرغ» را در قالب ۱۲ فیلم کار کرد که مربوط به تاریخ نقاشی ایران است و آیدین آغداشلو در اثر همراه او بوده است.

این فیلمساز سینمای مستند اقرود: سهیلی از سال ۶۲ تا ۷۰ مجموعه «معماری ایرانی» را کارگردانی کرده است که پژوهشگر اصلی آن نیز خودش بوده است. حمید سهیلی فردی بسیار متواضع بود به همین دلیل فیلم‌های او تیتراژ ندارند.

وی با بیان اینکه مجموعه «معماری ایرانی» در استودیو گلستان ساخته شده که متعلق به شبکه یک تلویزیون است، بیان داشت: سهیلی در این اثر نیز از کارشناسان مطرحی استفاده می‌کند که در معماری ایران افرادی معتبری هستند. محمد کریم پیرنیا و دکتر اسکندر مختاری که در این برنامه حضور دارد از جمله این افراد بودند.

وی ادامه داد: سهیلی در این مجموعه به بافت‌های شهر‌های ایران می‌پردازد و کار بسیار سنگین و پیچیده‌ای را صورت می‌دهد. او سی و سه فیلم در این مجموعه تولید می‌کند که هر یک در حکم یک سند معتبر است. گفتار ماندگار متن فیلم را آقای میرفخرایی خوانده‌اند که این موضوع نیز از ویژگی‌های این مجموعه به حساب می‌آید. مستند «مرمت آثار باستانی» دارای پشتوانه معتبر پژوهشی است. حمید سهیلی فردی بسیار متعهد، امانت‌دار و اخلاق محور بود و جوایزی را که برای فیلم‌های خود دریافت می‌کرد، به نهاد حامی فیلم‌هایش تقدیم می‌کرد. او ۱۰۴ فیلم ساخته است که در تاریخ سینمای مستند ایران ماندگار است.

مظاهری پور همچنین گفت: سهیلی دارای نشان درجه دو هنری بود، اما لیاقت او بسیار بالاتر از دریافت نشان درجه یک بود.

حمید سهیلی؛ شخصیتی استثنایی در سینمای مستند

در ادامه این نشست دکتر اسکندر مختاری از اساتید حوزه معماری و مرمت نیز گفت: حمید سهیلی یک انسان استثنایی بود، چراکه همواره به دانش اندوزی می‌پرداخت و همچنین خودش و جامعه را جدی می‌گرفت و از فرصت‌های پیش آمده برای خود استفاده می‌کرد. من در جریان فیلم‌های «معماری ایرانی» با او آشنا شدم. او پیش از ساخت هر فیلم مطالعات زیادی انجام می‌داد. به همین دلیل یک کتابخانه شخصی مختص به خود داشت.

وی ادامه داد: سهیلی اعتقاد داشت که تفاوت میان کارشناسان و فیلمساز این بود که یک کارشناس به صورت تصویری به موضوع نگاه نمی‌کند و به همین دلیل نحوه نگاه او با ما تفاوت داشت. او خود نسبت به هر موضوع اشراف داشت و مصاحبه شونده زمانی که مقابل او قرار می‌گرفت متوجه این موضوع می‌شد.

مختاری با بیان اینکه سهیلی عالم را از عالم نما تشخیص می‌داد، ادامه داد: پس از ساخت فیلم، زمانی که صحبت‌های ما را می‌شنید، اگر از موضوعی در اثر خود نمی‌توانست دفاع کند، آن را تغییر می‌داد و اصلاح می‌کرد. او نریشن بیشتر مجموعه «معماری ایرانی» را خودش نوشت و من نیز در چند قسمت او را همراهی کردم. نکته مهم این است که سهیلی در نریشن و موسیقی به دنبال تاثیر عاطفی بر مخاطب نبود. من معتقدم اگر سهیلی فردی دانشگاهی در اروپا بود، به عنوان یکی از مهم‌ترین افرادی که در راستای پیشرفت‌های علمی کشور خود گام برداشته بود شناخته می‌شد.

وی ادامه داد: دوره‌های تاریخی هنر ایرانی که سهیلی در آثار خود به تصویر کشیده است، در حکم یک دایره‌المعارف جامع است. این فرد استثنایی معایبی هم داشت و آن اینکه خود و همکارانش را در تیتراژ فیلم معرفی نمی‌کرد. او تمام راش‌های استفاده نشده خود را به مرکز اسناد میراث فرهنگی تحویل داد که امروزه از اسناد تاریخی مهم به شمار می‌روند. مجموعه «مرمت آثار باستانی» امروزه بخشی از تاریخ معماری است.

در ادامه مظاهری‌پور درباره اهمیت گفتار متن در سینمای مستند نیز گفت: او در نوشتن متن بسیار دقیق بود و این کار را با حضور کارشناسان پیش می‌برد. او معتقد بود برخی از گفتار‌های متن مجموعه «معماری ایرانی» برای مخاطب حوصله سربر است و از من می‌خواست در آثارم رویه دیگری را پیش بگیرم. او عقیده داشت باید نریشن دارای وجهی قصه گو باشد تا بتواند توجه مخاطب را به خود جلب کند. میرفخرایی نیز تنها یک گوینده نبود بلکه فردی دانشمند، مولف و آشنا با علم بود.

مظاهری پور با اشاره به اینکه مستند «مرمت آثار باستانی» به صورت شانزده میلیمتری ساخته شده است، افزود: در زمانی که سهیلی با تلویزیون کار می‌کرد، نظام تهیه کنندگی وجود داشت و او نمی‌توانست راش‌ها را با خود داشته باشد و آن‌ها بعد از قطع نگاتیو در آرشیو سازمان صدا و سیما نگه‌داری شدند او با هوشمندی بخشی از موارد فیزیکی باقی مانده از آثار خود را به سازمان میراث فرهنگی تقدیم کرد.

سهیلی خود را سرباز سینما می‌دانست

در ادامه این برنامه ارد عطارپور مستندساز شاخص سینمای ایران که از افراد نزدیک به حمید سهیلی به شمار می‌رفت درباره او گفت: سهیلی فردی بسیار متواضع بود و من کسی را مانند او در سینمای ایران ندیدم. او خود را سرباز سینما می‌دانست و اگر از او کمکی می‌خواستید امکان نداشت از انجام آن دریغ کند. حتی اگر در حوزه‌ای اطلاعات کافی نداشت به مطالعه می‌پرداخت و آن را در اختیار سوال شونده قرار می‌داد.

وی ادامه داد: خط تولید فیلم مستند درباره تاریخ معماری ایران، تحت تاثیر فعالیت‌های حمید سهیلی است و افراد دیگری نیز از او الگوبرداری کرده‌اند. سهیلی زمانی به ساخت آثار مرتبط با تاریخ ایران مبادرت ورزید که آن زمان این اتفاق در کانون توجه نبود.

عطارپور خاطرنشان کرد: او با پافشاری کار خود را پیش می‌برد چراکه علاقه زیادی به وطن خود داشت. فیلم «مرمت آثار باستانی» دارای دقت، جزئیات و دکوپاژی دقیق و برجسته است و توضیحات کاملی دارد. همچنین دارای پلان‌هایی بسته و تعلیقی جذاب است. این مجموعه به یونسکو عرضه شد و در آنجا به عنوان یک سند دیداری و شنیداری به ثبت رسید و افرادی در خارج از کشور نیز متوجه این گنجینه ارزشمند باقی مانده از او شدند.

وی بیان داشت: من در ماه‌های آخر عمر حمید سهیلی از او خواستم تا طرحی را برای ساخت ارائه دهد و جالب است تمام موضوعاتی را که در دست داشت درباره ایران بود.

برنامه «شب‌های مستند» با مشارکت انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند در موزه سینما برگزار می‌شود.