یمن؛ شکست کودتای سعودی و چشم انداز مبهم صلح

تهران- ایرنا- کشته شدن «علی عبدالله صالح» رییس جمهوری مخلوع یمن هرچند کودتای سعودی- اماراتی علیه انقلاب مردمی یمن را با شکست مواجه کرد، ولی سرانجام منازعه در این کشور فقیر عربی در هاله ای از ابهام قرار دارد و دورنمای روشنی از دست یابی به ثبات در آن به چشم نمی خورد.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، انتشار خبر کشته شدن علی عبدالله صالح، معادلات ذهنی تحلیلگران سیاسی خاورمیانه را به هم ریخت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شاید کمتر کسی فکر می کرد تحولات داخلی یمن در عرض کمتر از یک هفته به گونه ای رقم بخورد که متبحرترین و آگاه ترین تحلیلگران قادر به پیش بینی آن نباشند.
تحولات یمن با کشته شدن صالح و نافرجام ماندن کودتای سعودی، وارد مرحله ای تازه خواهد شد. ائتلاف عربی که از اجرای توطئه خود ناکام مانده و پس از سال ها بمباران هوایی نتوانسته مقاصد خود را در این کشور پیاده کند، به این زودی ها دست از سر این کشور برنخواهد داشت. این در حالی است که یمن، در نتیجه تجاوز سعودی ها با فاجعه انسانی رو به رو است.

**چرخش مواضع 180 درجه ای عبدالله صالح
رییس جمهوری مخلوعی که انقلاب یمن در سال 2011 به بهانه مبارزه با دولت او آغاز شد، در کمتر از دو سال علیه «عبدربه منصورهادی» رییس جمهوری مستعفی این کشور و حامیان سعودی او، به همپیمانی نیروهای مردمی یمن و نیروهای انصارالله درآمد. اما دخالت های خارجی، سرانجام او را به سوی خروج از ائتلاف با انصارالله و پیوستن به صف متجاوزان خارجی به سرکردگی عربستان سوق داد. همین چرخش موضع ناگهانی، تحولات حیرت انگیز هفته گذشته یمن را رقم زد.
اقدام عبدالله صالح از سوی نیروهای مردمی به عنوان توطئه ای خارجی و کودتایی نظامی تعبیر شد و مردم را در برابر نیروهای طرفدار صالح قرار داد. اتحاد طرفداران صالح و انصارالله به یکباره به تعارض بدل شد. اختلافات تازه سربرآورده، صنعا را با صحنه ای وحشت باری از جنگ و خونریزی مواجه کرد؛ جنگی پنج روزه که به گزارش صلیب سرخ حدود 125 تن کشته به جا گذاشت.
عبدالله صالح از معادلات میدانی یمن خارج شد، ولی طرفداران او و حزب متبوعش یعنی «کنگره مردمی یمن» همچنان در عرصه میدانی یمن حضور دارند. اگرچه بسیاری از اعضای حزب یادشده با چرخش مواضع روزهای اخیر صالح مخالفت جدی داشتند، اما مشخص نیست پس از کشته شدن رهبرشان و با توجه به تداوم دخالت های خارجی چه موضعی در برابر نیروهای مردمی و انقلاب یمن اتخاذ کنند.

**شکست ائتلاف سعودی در یمن
عربستان سعودی که سال ها است در کشورهای مختلف عربی خاورمیانه یکی پس از دیگری شکست و ناکامی را تجربه می کند، از بحران های چندساله یمن هم ناکام بیرون آمده است. این در حالی است که رهبران تازه عربستان زیر تاثیر«محمد بن سلمان» ولیعهد 32 ساله، بسیار جسورانه تر و بی پرواتر اهداف سیاست خارجی ریاض در منطقه را پیگیری می کنند. جالب این است که هرچه رهبران ریاض بر اجرای سیاست های مداخله جویانه خود در منطقه اصرار می کنند، موفقیت کمتری حاصل می کنند. ناکامی سال های اخیر عربستان در سوریه، لبنان، عراق، قطر و یمن برای این کشور به شدت گران تمام شده است، تا جایی که از هر ابزارو به هر قیمتی برای تحقق اهداف خود تلاش می کند. کودتای اخیر یمن را می توان در همین چارچوب تفسیر کرد.
ائتلاف کشورهای عربی به سرکردگی عربستان سعودی از حدود سه سال پیش، با راه اندازی عملیات «طوفان قاطعیت» با تمام قوا از دولت مستعفی منصور هادی حمایت کردند و در برابر خواست مردم یمن ایستادند و با بمباران های هوایی پیاپی، مصایب بسیاری را بر یمن تحمیل کردند تا جایی که صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل موسوم به «یونیسف» در گزارش اخیر خود در مورد فاجعه انسانی در این کشور فقر عربی هشدار داد. میلیون ها کودک در معرض فقر و گرسنگی و مرگ قرار دارند و سعودی ها همچنان بر آتش جنگ در این کشور می دمند.
سال ها تجاوز نظامی به یمن نه تنها حاصلی برای سعودی ها در بر نداشته، بلکه بر میزان آسیب پذیری این کشور در برابر نیروهای انصارالله افزوده است. حمله موشکی نیروهای انصارالله به فرودگاه ریاض در هفته های گذشته و همچنین حمله موشکی به تاسیسات اتمی امارات (که البته مورد تایید رسمی دولت یمن قرار گرفت ولی از سوی ابوظبی تایید نشد)، نشان داد که تحولات یمن به سمت و سویی که سعودی ها می خواهد حرکت نخواهد کرد.
تحولات میدانی یمن، عربستان را به تغییر تاکتیک بازی در این کشور واداشت. اختلاف افکنی میان نیروهای متحد داخلی و جدا کردن راه نیروهای عبدالله صالح از انصارلله در دستور کار ریاض قرار گرفت؛ کودتایی از درون که با هدف شکست انقلاب یمن و پیروزی عربستان در صنعا پی ریزی شده بود.
این کودتا اما به مانند دیگر تاکتیک های عربستان در یمن، در نطفه خفه شد و چیزی که به جا مانده، چیزی نیست جز حجم مصیبت های انبوه تر برای مردم یمن و این درس آشکار و چندباره به عربستان که حرکت در مسیر خلاف خواست مردم، به نتیجه مطلوب ریاض نخواهد رسید.
عربستان سال ها است در جهت تامین منافع خود و برای تبدیل شدن به قدرت منطقه، بر خلاف خواست مردم، در امور داخلی کشورها دخالت می کند و با پشتیبانی قدرت های غربی، از هر ابزاری برای پیشبرد اهداف خود بهره می برد ولی هرچه تلاش می کند، از خواسته خود دورتر می شود. با این حال به نظر می رسد هنوز رهبران ریاض از تحولات منطقه چنان که باید درس نگرفته اند و همچنان صلح و ثبات در منطقه را به مسلخ مداخله جویی های خود ببرند.

**سمت و سوی مبهم تحولات یمن
بحران و جنگ یمن با شکست توطئه اخیر عربستان از این پس وارد فاز تازه ای خواهد شد. از دید برخی تحلیلگران کشته شدن عبدالله صالح به مثابه نقطه عطفی مهم، تحولات میدانی یمن را تغییر خواهد داد. در بیانیه ائتلاف سعودی که به دنبال تایید خبر کشته شدن صالح منتشر شد، نشانه هایی از تشدید بحران وجود دارد. در این بیانیه از مردم صنعا خواسته شده تا شعاع 500 متری از مراکز و مقرهای جنبش انصارالله فاصله بگیرند.
همچنین گزارش هایی از منابع یمنی در خصوص پرواز جنگنده های سعودی در آسمان صنعا و ارسال سلاح و تجهیزات برای نیروهای طرفدار صالح از سوی عربستان منتشر شده است. برخی گزارش ها نیز از انتقال بخشی از نیروهای نظامی ائتلاف عربی از مأرب به صنعا برای کمک به نیروهای طرفدار صالح حکایت دارد. از سوی دیگر به گزارش تارنمای سعودی «العربیه»، منصور هادی دستوری جدید برای حمله به صنعا تحت عنوان «صنعا العروبه» را صادر کرده است.
این در حالی است که «شرف لقمان» سخنگوی ارتش یمن وابسته به انصارالله دیروز در مصاحبه با «المادین» پس از تایید خبر کشته شدن صالح و در دست داشتن کامل کنترل اوضاع، از مرحله جدید تشدید مواضع علیه امارات خبر داد و گفت: امارات دیگر کاملا ناامن است و نیروهای مسلح یمن موشک‌های کروز زیادی دارند و حوادث غافلگیرکننده بیشتری علیه ابوظبی در راه است.
کشته شدن صالح، اگرچه به شدت موضع ائتلاف عربی در یمن را تضعیف کرد، اما این به معنای حرکت به سوی ثبات و کاهش تنش ها در این کشور نخواهد بود. همچنان چشم انداز صلح در یمن در هاله ای از ابهام قرار دارد و تا زمانی که اقدام های بین المللی برای برگزاری گفت و گوهای یمنی- یمنی صورت نگیرد، شاهد تداوم تنش ها در فقیرترین کشور عربی خواهیم بود.

پژوهشم**9275**1601**خبرنگار: اعظم حمیدپور**انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۹۳۱۵۶۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گزینه‌های آمریکا در برابر بلندپروازی‌های اتمی عربستان

عربستان سعودی هنوز زیرساخت هسته‌ای قابل‌ توجهی ندارد، اما در حال ساخت یک رآکتور تحقیقاتی هسته‌ای کوچک در حومه ریاض و ساخت موشک‌های بالستیک با کمک چین است. - اخبار بین الملل -

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از میدل ایست نیوز، سال گذشته میلادی(2023)، کمتر از یک ماه پیش از عملیات طوفان الاقصی در  7 اکتبر همه چیز تغییر کرد، اسرائیل و عربستان سعودی در حال مذاکره برای عادی سازی روابط بودند. پس از دهه‌ها روابط سرد، هزینه‌ای که اسرائیل باید برای صلح با عربستان پرداخت می‌کرد مسلماً بالا بود: علاوه بر تضمین‌های امنیتی ایالات متحده آمریکا و حداقل امتیازات نمادین اسرائیل در مورد حاکمیت فلسطین، مذاکره‌کنندگان سعودی خواستار دستیابی به فناوری هسته‌ای غیرنظامی بودند.

با ادامه جنگ اسرائیل و مقاومت فلسطین، در حالی که افکار عمومی عرب، از جمله خود سعودی‌ها، از کشتار مردم فلسطین به دست رژیم صهیونیستی خشمگین هستند، حتی اگر مقامات سعودی علاقه‌مند به گفت‌وگو با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل باشند، به احتمال زیاد مذاکره برای صلح پایدار غیرممکن خواهد بود.

از آنجایی‌ که ایالات متحده به‌ چگونگی ارتقای ثبات در خاورمیانه، چه در طول جنگ غزه و چه پس از آن، می‌اندیشد، موضوع برنامه هسته‌ای عربستان سعودی مسئله مهمی است. اگر واشنگتن امیدوار است که روابط عربستان سعودی را با اسرائیل عادی کند، باید به خواسته‌های ریاض برای همکاری هسته‌ای غیرنظامی تن بدهد – تحولی که می‌تواند به طور چشمگیری تصویر امنیت منطقه را تغییر دهد.

اگرچه عربستان سعودی هنوز زیرساخت هسته‌ای قابل‌ توجهی ندارد، اما در حال ساخت یک رآکتور تحقیقاتی هسته‌ای کوچک در حومه ریاض و ساخت موشک‌های بالستیک با کمک چین است.

اگر چه عربستان سعودی ممکن است در شرایط کنونی به توسعه هسته‌ای غیرنظامی پایبند باشد، اما با توجه‌ به تهدیدهایی که در منطقه حس می‌کند، ممکن است وسوسه شود که در آینده به سمت برنامه‌های هسته‌ای نظامی حرکت کند. ایالات متحده باید برای کاهش این خطر تلاش کند که خط‌مشی دشواری برای واشنگتن است: چرا که اگر واشنگتن همکاری زیادی با سعودی‌ها نداشته باشد ممکن است حمایت عربستان برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل را از دست بدهد و آمریکا نفوذ خود را به رقبایی مانند چین واگذار کند.

اما اگر آمریکا از برنامه غنی‌سازی هسته‌ای عربستان سعودی، بدون قید شرط ،حمایت کند آن وقت ریاض می‌تواند از این فرصت برای توسعه یک برنامه تسلیحات هسته‌ای استفاده کند؛ لذا به نظر می رسد، واشنگتن باید جاه‌طلبی‌های هسته‌ای مسالمت آمیز عربستان سعودی را بپذیرد، اما بر اقدامات قوی و مقررات سخت‌گیرانه برای جلوگیری از اشاعه تسلیحات هسته‌ای از سوی سعودی‌ها و جلوگیری از یک مسابقه تسلیحاتی منطقه‌ای پافشاری کند.

نمونه‌های گذشته مانند کره شمالی، و لیبی نشان داد که برنامه هسته‌ای غیرنظامی کشورها می‌تواند راهی برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای باشد و این موضوع در مورد عربستان سعودی هم صدق می کند. برخورداری از فناوری‌های با کاربرد دوگانه در یک برنامه غیرنظامی، مانند قابلیت‌های غنی‌سازی، می‌تواند عربستان سعودی را قادر کند تا از طریق انحراف و پنهان‌کاری، قابلیت‌های هسته‌ای خود را به سمت کاربردهای نظامی ارتقا دهد. این قابلیت هسته‌ای نهفته می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای چانه‌زنی یا رفتار خصمانه مورداستفاده قرار گیرد.

تعدادی از عوامل؛ از جمله تمایل به تقویت امنیت ملی، بازدارندگی از دشمنان احتمالی، و افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی می‌تواند عربستان سعودی را به‌ دستیابی به تسلیحات هسته‌ای سوق دهد، اما انگیزه اصلی احتمالاً می‌تواند رقابت‌های منطقه با همسایگان از جمله ایران باشد؛ اما در حال حاضر، به نظر می‌رسد ایران تصمیم گرفته است که گام بعدی را برندارد و برنامه هسته‌ای خود را به نظامی شدن سوق ندهد.

واشنگتن می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در اینکه آیا عربستان سعودی به سلاح هسته‌ای دست ‌یابد یا خیر، ایفا کند، اما یک سؤال اساسی باقی می‌ماند: ایالات متحده آمریکا تا کجا حاضر است از عربستان سعودی محافظت کند؟ آیا ایالات متحده به ریاض ضمانت‌های امنیتی قاطعانه‌ای مانند تعهد به‌ قرار دادن عربستان سعودی زیر چتر هسته‌ای خود می‌دهد؟ آیا آمریکا حاضر است یک اتحاد امنیتی رسمی مشابه آنچه که در اروپا یا شرق آسیا دارد با عربستان امضا کند؟ اگرچه گفت‌وگوهای مداوم در مورد یک رابطه دفاعی رسمی وجود دارد، اما توافق امنیتی بین ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی هنوز قطعی نیست و با نقطه نهایی فاصله زیادی دارد. به‌ویژه اینکه احتمال پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری وجود دارد.

فراتر از یک اتحاد امنیتی، آمریکا می‌تواند ریاض را به امضای «توافقنامه 123» برای همکاری هسته‌ای وادار کند. این قراردادها نام خود را از بخشی از قانون انرژی اتمی آمریکا گرفته است که بر اساس آن امکان دسترسی به فناوری هسته‌ای غیرنظامی آمریکا در ازای تعهد صریح طرف مقابل به خودداری از تولید تسلیحات فراهم می‌کند. ایالات متحده در خصوص این توافقات به صورت موردی با 47 کشور از جمله برزیل، ژاپن و ترکیه مذاکره کرده است. این توافق نامه‌ها معمولاً یک کشور را ملزم می‌کند که به پادمان های آژانس بین المللی انرژی اتمی پایبند باشد، سطح غنی‌سازی را محدود کند و سوخت هسته‌ای مصرف شده را به ایالات متحده بازگرداند تا از بازفرآوری مواد تسلیحاتی جلوگیری کند. شاه بیت طلایی توافقنامه 123 ممنوعیت کامل غنی‌سازی است.

با این‌حال، یکی از موانع چنین توافقی، تمایل ریاض به غنی‌سازی اورانیوم در داخل برای تولید برق هسته‌ای، به‌جای تکیه بر اورانیوم غنی شده در خارج است. اگر ایالات متحده قادر به مذاکره در مورد ممنوعیت کامل غنی‌سازی نباشد و تمایلی به دادن امتیازات دیگر نداشته باشد، ممکن است عربستان سعودی برای کمک به فناوری هسته‌ای به کشورهای دیگر مانند چین متوسل شود که منجر به ازبین‌رفتن شفافیت در مورد فعالیت‌ها و تأسیسات هسته‌ای این کشور و ازدست‌رفتن نفوذ ایالات متحده خواهد شد.

بنابراین، برای جلوگیری از چرخش عربستان به چین، ایالات متحده آمریکا ممکن است نیاز به مصالحه داشته باشد. واشنگتن می‌تواند پیشنهاد ساخت تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در عربستان سعودی را بدهد که به ریاض اجازه می‌دهد تا کنترل بیشتری بر زنجیره تأمین سوخت هسته‌ای خود و کاهش وابستگی آن به تأمین‌کنندگان خارجی داشته باشد. ایالات متحده همچنان می‌تواند بر تدابیر محکم برای جلوگیری از توسعه برنامه نظامی عربستان سعودی پافشاری کند. برای مثال، می‌تواند تقاضا کند که هر تأسیسات غنی‌سازی، توسط متخصصین آمریکایی اداره شود یا سازوکار خاموش‌کردن از راه دور را نصب کند. اما واشنگتن باید در مورد چنین مفادی چشم‌انداز روشنی داشته باشد: این اقدامات مطمئناً خطر گسترش سلاح‌های هسته‌ای عربستان را کاهش می‌دهد، اما آنها را از بین نمی‌برد.

ضرورت دارد که آمریکا از همان ابتدا برای محدودکردن توانایی عربستان سعودی برای توسعه برنامه تسلیحات هسته‌ای، تلاش کند. واشنگتن نمی‌تواند تأخیر را تحمل کند.

به‌عنوان جایگزینی برای غنی‌سازی عربستان، واشنگتن می‌تواند عرضه مطمئن اورانیوم غنی‌شده را برای رآکتورهای عربستان تضمین کند و نیاز این کشور به تأسیسات غنی‌سازی داخلی را از بین ببرد. احتمالات؛ از تعلیق طولانی‌مدت غنی‌سازی داخلی عربستان تا فعالیت تأسیسات غنی‌سازی زیر نظر متخصصین ایالات متحده به‌جای پرسنل سعودی، همچنین تا مکانیسم‌های خاموش‌کردن از راه دور در صورت تصاحب احتمالی، متغیر است.

واشنگتن می‌تواند ممنوعیت غنی‌سازی را به‌عنوان بخشی از همکاری دفاعی دوجانبه شرط کند. این می‌تواند به شکل یک ممنوعیت رسمی امضا شده توسط ریاض، یا یک سند تکمیلی غیرالزام‌آور همراه با یک توافق رسمی باشد که حاوی یک ماده اضافی است که در آن عربستان سعودی موافقت می‌کند زیرساخت چرخه سوخت را ایجاد نکند.

این رویکرد به ریاض اجازه می‌دهد تا حق فنی غنی‌سازی را حفظ کند، اما از قبل موافقت می‌کند که از آن استفاده نکند. با توجه‌ به تهدیدها در منطقه، تقویت توافق امنیتی ایالات متحده و عربستان سعودی همچنان اولویت اصلی عربستان و عاملی برای محدودکردن جاه‌طلبی‌های هسته‌ای آن خواهد بود.

سیاست‌گذاران آمریکایی باید به همتایان سعودی خود بر مزیت‌های فناوری رآکتورهای آمریکایی نسبت به فناوری چین و روسیه تأکید کنند و بر مزایای فنی و پایبندی به استانداردهای ایالات متحده آمریکا برای برنامه‌های هسته‌ای و تقویت شفافیت، تأکید کنند. آنها همچنین باید از عربستان بخواهند تا به حفظ نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین ،که مشخصه آن هنجارها و همکاری است، متعهد باشد. اگر واشنگتن نتواند به ریاض پیشنهادی قانع‌کننده بدهد، خطر ازدست‌دادن هرگونه نفوذ بر توانایی‌های هسته‌ای عربستان سعودی وجود خواهد داشت.

انتهای پیام/