به نقل از «بسیج نیوز»

اسلام فقاهتی نقش بسزایی در ورود به جامعه مدنی کامله دارد

تاریخ انتشار: ۲۲ آذر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۰۲۵۸۱۸

به گزارش خبرگزاری بسیج، نشست نسبت پژوهش با امر سیاسی به همت پژوهشکده نظریه پردازی سیاسی و روابط بین الملل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۹ و ۲۰ آذر ماه در این پژوهشگاه برگزار شد. در نشست روز اول حجت الاسلام والمسلمین دکتر داوود مهدوی زادگان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در مورد بازتاب فقه پژوهی در سیاست به ارائه سخن پرداخت که در ادامه گزارشی کوتاه از این نشست از نظر شما می گذرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی در ابتدای این نشست با بیان اینکه شریعت مجموعه ای از احکام تکلیفی و وضعی است که شارع بر مکلفین خود ابلاغ می کند، گفت: احکام تکلیفی، اوامر و نواهی ملزمه و غیر ملزمه است و احکام وضعی مجموعه ای از حقوق سیاسی و عمومی و خصوصی است که متعلق حکم تکلیفی قرار می گیرد . فاعل ( اعم از دولت و جامعه و فرد ) این احکام را مکلف می نامند. فقه دانشی است که به استنباط احکام شرعی می پردازد. بنابراین، زبان فقه، تکلیفی است. این زبان فراتر از زبان حقوقی است، زیرا علاوه بر حقوق، بحث از تکالیف می کند.

وی افزود: جامعه مدنی نوع خاصی از اجتماع انسانهاست که روابط میان اعضای جامعه بر پایه قانون و حقوق شهروندی استوار است. حال، آیا جامعه مدنی قانون گرا و حق مدار هیچ نیازی به فقه پیدا می کند به ویژه که زبان فقه تکلیفی است؟ زیرا بنیان جامعه مدنی بر حق خواهی استوار است و نه بر تکلیف.

وی با اشاره به اینکه برخی بر این گمان هستند که تکلیفی بودن خصلت جوامع پیشا مدرن است، اظهارداشت: جامعه مدرن که بر پایه حق استوار گشته است نمی تواند رنگ تکلیف به خود بگیرد. میان حق و تکلیف درّه عمیقی وجود دارد که پر شدنی نیست و مردم باید از میان این دو یکی را انتخاب کنند؛ حیات تکلیفی یا زیست حقی. مردم با انتخاب بنیان حق مدار وارد مرحله تشکیل جامعه مدنی می شوند. در این حالت ، آحاد جامعه را شهروند خطاب می شوند و نه مکلف. از این رو با ورود به جامعه مدنی ، فقه که زبان تکلیفی دارد ، به حاشیه رانده می شود و جنبه فردی پیدا می کند. به عبارت دیگر فقه در جامعه مدنی بستر عقلایی خود را از دست می دهد. بنابراین جامعه مدنی هیچ نیازی به دانش فقهی پیدا نمی کند .

این محقق و نویسنده کشورمان با تأکید بر اینکه ساخت جامعه حق مدار ِغیرتکلیفی ناممکن نیست، ولی ناقص است، تصریح کرد: زیرا چنین جامعه ای مهم ترین رکن خود را به همراه ندارد. از تصور آن به سادگی می توان به نقصان آن پی برد. مفهوم حق اعضای جامعه را مطالبه گر بار می آورد . وقتی انسان چیزی را حق خود بداند، طبیعی است که در پی تحصیل آن حق خواهد بود و برای این کار حسب ارزش گزاری که می کند تا سر حد از دست دادن جان خود پیش می رود. حق چونان طلبی است که باید تحصیل کرد، اما این مطالبه گری به مخاطب نیاز دارد تا از او طلب حق شود.

وی افزود: فرد یا گروهی که از ایشان مطالبه حق می شود، مسئول می نامیم، زیرا از او پیرامون حق مورد نظر سوال می شود. مسئول همان مکلف است. او مکلف به انجام اموری است که به موجب آن، حقوق مورد مطالبه به دست می آید. اما این مسئول چه کسی می تواند باشد؟ قطعاً اعضای جامعه حق مدار غیر تکلیفی خود را مسئول نمی دانند، زیرا آنان مطالبه گر هستند. لاجرم چاره ای از استخدام و اجیر کردن افراد بی گانه و غیر عضو جامعه مدنی نیست. این افراد هیچ حقی ندارند و کاملاً مطیع اعضای جامعه مدنی حق مدار است. طبیعی است که چنین جامعه ای مولد برده داری است، زیرا برده کسی است که هیچ حقی ندارد و عضو جامعه نیست و چونان مال به حساب می آید. بدین ترتیب نقصان بی مسئولیتی جامعه حق مدار با پدیده برده داری جبران می شود، اما آیا این گونه رفع نقص جامعه مدنی بر مبنای انسان شناسی آن قابل توجیه است؟

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه متاسفانه این برداشت از رابطه حق و تکلیف اواسط دهه شصت در ایران مطرح به خیلی زود در محافل علمی و کارگزاری رواج پیدا کرد، گفت: ادبیات علمی کشور از مفهوم تکلیف فاصله گرفت و عمدتاً روی مفهوم حق تمرکز پیدا کرد. نخبگان و نیروها و کارگزاران سیاسی کشور نیز متاثر از همین برداشت با مقوله قدرت به مثابه حق برخورد کردند. برایند کلی این تاثیر فقدان ادبیات سیاسی تکلیف مدار و رواج فرهنگ اقتدارگرایی و بی مسئولیتی بود. این امر آسیبهای سیاسی و اجتماعی جبران ناپذیری را به بار آورده است .

مهدوی زادگان تأکید کرد: ما برای رهایی از آسیب های یاد شده و قرار گرفتن در مسیر جامعه مدنی کامله به گفتمان و ادبیاتی نیاز داریم که از سویی حامل هر دو مفهوم حق و تکلیف باشد و از سوی دیگر، سیطره اجتماعی آن فرا گیر و عام بوده باشد. منظومه معرفتی با چنین خصوصیاتی تنها در گفتمان فقهی می توان جستجو کرد. چنان که گذشت فقه اسلامی تکلیف محور و متضمن مقوله حق است و از طرف دیگر گستره اقبال عمومی آن شامل جمیع اقشار مردم است. اسلام فقاهتی در مدت اندکی از به رسمیت شناخته شدن آن بعد انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ ش) موفقیتهای چشم گیری را از خود نشان داده است. اداره دفاع مقدس و حضور فعال در عرصه های سازندگی و مقتدرانه در عرصه روابط منطقه ای و بین المللی بخشی از موفقیتهای گفتمان فقاهت است. بدین ترتیب اسلام فقاهتی نقش بسزایی در ورود به جامعه مدنی کامله و گذار از آسیبهای ناخواسته آن دارد.

منبع: بسیج نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت basijnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «بسیج نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۰۲۵۸۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عمل به شعار سال و مردمی شدن اقتصاد نجات‌بخش تولید است

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام محمدجواد آزاد در خطبه‌های این هفته این شهر جنوبی استان فارس که در مصلی الغدیر لامرد با شکوه و عظمت خاصی برگزار شد به دوازدهم اردیبهشت ماه، سالروز شهادت استاد فرزانه، عالم باتقوا و الگوی ایمان و استقامت، علامه مطهری به عنوان روز معلم اشاره کرد و گفت: استاد مطهری سرمشق معلمان و اساتید ایران اسلامی است زیرا در دوره عمر پربرکت خود جهاد علمی کرد و در مبارزه با فرقه‌های گوناگون، معارف ناب دینی را انتقال داد تا جامعه، حق و باطل را تشخیص دهد.

امام جمعه لامرد گفت: شهید مطهری شخصیتی بود که بالاترین خدمت را به جامعه کرد و باید قدر چنین معلمان و اساتیدی را بدانیم.

وی با بیان این مطلب که مردم باید به اقتصاد ورود کنند بیان کرد: آن چیزی که باید در جامعه نهادینه شود این است که اقتصاد، مردمی و اجتماعی شود و مردم ورود کنند که البته راهکار آن را هم رهبری بیان کردند زیرا این مدل اقتصاد باعث نجات چتر جامعه و تولید می‌شود.

حجت الاسلام آزاد تصریح کرد: از مسؤولین توقع داریم که با توجه به ظرفیت‌هایی که در منطقه به وجود آمده موانع و شرایط را برای سرمایه گذاری برطرف و تسهیل کنند و مردم در قالب تعاونی‌های کوچک مشارکت کنند.

خطیب جمعه لامرد بیان کرد: راه حل این مشکل بزرگ اقتصادی که در جامعه وجود دارد این است که خود مردم ورود کنند و اقتصاد اجتماعی و مردمی شود و سرمایه‌های اقتصادی پای کار بیایند.

وی به وضعیت منطقه و فلسطین اشاره کرد و گفت: اخیراً آمریکا مخالفت خود را با اینکه فلسطین به عنوان یک کشور مستقل به عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل در بیاید اعلام کرد اما خداوند اراده کرده تا این مردم مظلوم و مقاوم مسئله اول جهان باشند.

وی افزود: مقاومت مردم فلسطین باعث شده که هر آزادمردی در این عالم هستی صدای این مظلومین را بشنود و در عالم دیده شده و خواست خداوند بر این شده که این مقاومت، عبرتی برای مردم آزاده جهان باشد.

او با اشاره به شعله ور شدن اعتراضات ضد اسرائیلی در دانشگاه‌های آمریکا اظهار کرد: اختلاف در میان مردم آمریکا و سردمداران به خاطر ظلم به مردم جهان شدت گرفته و مردم فلسطین در جبهه حق هستند و هر کس می‌خواهد سعادتمند شود باید حامی مردم مظلوم فلسطین باشد.

کد خبر 6089159