معایب بودجه‌نویسی در ایران

   

 

   

به گزارش خبرگزاری بسیج،  یلدا راهدار عضو هیات نمایندگان اتاق ایران مطلبی در مورد معایب بودجه نویسی در ایران نوشت و در اختیار فارس قرار داد که تقدیم خوانندگان می‌شود.

از عمر نظام بودجه نویسی در ایران حدود 100 سال می‌گذرد و در این دوره طولانی همواره تلاش ها بر این بوده که فرآیند بودجه نویسی در مسیر اصلاح و تکامل پیش رود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

برنامه مالی دولت اگرچه در ابتدا با حضور مستشاران آمریکایی و اروپایی تهیه و تدوین می شد و تکیه اش بر مالیات کشاورزی استوار بود، اما در گذر زمان و با افزایش درآمدهای نفتی به شدت به عواید ناشی از فروش این ثروت خدادادی وابسته شد. اما در حال حاضر سیستم بودجه نویسی که در کشور پیاده می‌شود، فاقد استانداردهای لازم بوده و به نوعی درصد کمی از آنچه به عنوان برنامه مالی یک ساله دولت منظور می شود، محقق می‌شود.

از سوی دیگر شیوه تصویب آن نیز قدیمی بوده و در نهایت آنچه تصویب می شود با واقعیت فاصله بسیاری دارد. در این یادداشت ابتدا به برخی از مهمترین نواقص و معایب نظام بودجه نویسی فعلی اشاره می شود و در نهایت به نقش مجلس به عنوان قوه ای که وظیفه تصویب و نظارت را برعهده دارد، اشاره خواهد شد.

نگاه بالا به پایین

یکی از ایرادات اساسی سیستم بودجه نویسی فعلی داشتن یک نگاه آبشاری است. این مسئله با توجه به وسعت ایران و تفاوت استعداد و پتانسیل مناطق مختلف کشور در نهایت به ایجاد شکاف در توسعه مناطق منجر شده است. به عبارت دیگر فرایند تهیه بودجه می تواند زمینه های زیادی را برای چانه زنی افراد ذی نفوذ در سطوح مختلف تصمیم گیری فراهم سازد. در غیر این صورت پس از یک قرن بودجه ریزی و تخصیص متمرکز دخل و خرج دولت قاعدتاً نباید هیچ منطقه محرومی در کشور وجود داشته باشد. بنابراین تداوم شیوه فعلی هرگز نمی تواند به توسعه متوازن نواحی مختلف کشور بیانجامد.

وقفه زمانی

یکی از ضعف های قابل توجه نظام بودجه ریزی کشور، وجود وقفه طولانی از زمان تهیه بودجه تا زمان اجرایآن است. به بیان بهتر هنگامی که دولت به یک وضعیت نامطلوب اجتماعی یا اقتصادی برخورده و قصد واکنش به آن را داشته باشد، با طی نمودن روال قانونی تهیه بودجه، شاید بیش از یک سال طول بکشد، تا منابع مورد نیاز به منظور برطرف نمودن معضل مذکور تخصیص داده شود. در حالی که با گذشتن چنین زمانی ممکن است اساساً ابعاد معضل به وجود آمده افزایش یا کاهش یافته و منابع تخصیصی نتوانند آن را مرتفع سازند. این خصوصیت بودجه، سرعت واکنش دولت به همه پدیده های موجود در جامعه را به شدت کاهش می دهد. نمونه های بارز آن کندی دولت در مواجهه با رکود اقتصادی و همین طور طولانی شدن چند ده ساله پروژه های عمرانی نظیر ورزشگاه ها و غیره است.

نوسان نرخ ارز

وابستگی دولت به درآمدهای ارزی در حدود 5 دهه اخیر تا حد زیادی کارایی سیستم بودجه ریزی کشور را تحت تأثیر قرار داده است. در چنین شرایطی نرخ ارز به عنوان یکی از ارکان مهم تهیه بودجه محسوب می‌شود. زیرا حساسیت سایر متغیرهای اقتصادی به نرخ ارز بالاست و هرگونه نوسان در این نرخ می تواند توازن درآمدها و هزینه های دولت را به هم بریزد.

این مسئله با وجود نرخ ارز دو نرخی ابعاد پیچیده تری را نیز به خود می گیرد. در سال های گذشته به علت وجود تورم مداوم و لجام گسیخته، فقدان ثبات سیاسی، اقتصادی و تجاری کشور، تحریم های بین المللی و برخی مسائل دیگر، ارز خارجی حتی در جایگاه یک کالای سرمایه ای در جامعه مطرح شد که تبعات آن همچنان نیز ادامه دارد. لذا پیش بینی نرخ ارز از یکسال قبل، برای چنین فضای توأم با سوداگری و سفته بازی، قطعاً تحقق اهداف بودجه را ناممکن خواهد ساخت.

ارتباط با اسناد بالا دستی

رابطه میان برنامه های 5 ساله توسعه و سند چشم انداز 1404 به عنوان اسناد بالا دستی با بودجه های سالانه همچنان روشن و شفاف نیست. در واقع باید در بررسی نظام بودجه‌ر‌یزی مشخص شود که آیا بناست قانون برنامه در کنار قانون بودجه باشد یا به طور جداگانه و مستقل از یکدیگر دنبال شوند؟ تغییر احتمالی نظام بودجه ریزی و افزایش اختیارات استان ها در امور مربوط به بودجه چه تأثیری بر برنامه های پنج ساله توسعه خواهد گذاشت؟ روشن است که بزرگی اندازه دولت باعث شده تا نظام بودجه ریزی کشور با تمرکز بر رتق و فتق امور روزمره دولت، ریسک تغییر و اصلاح را به سادگی نپذیرد و به نوعی حتی در برابر آن مقاومت نماید. این امر در برخی موارد باعث شده تا بودجه های عمرانی به نفع هزینه های جاری قربانی شوند. لذا چنین مسائلی می تواند تا حدی ناکارآمدی شیوه جاری بودجه ریزی کشور را توضیح دهد، اما ادامه چنین مسیری نهایتاً به ناکامی برنامه نویسی و شکست پروژه توسعه کشور منجر خواهد شد.

لذا در شرایطی که بنا بر قانون اساسی امکان بهره مندی از خصوصیات حکومت فدرالی مهیا نیست، مجلس شورای اسلامی به عنوان یک نهاد کلیدی و مؤثر می بایست به دنبال ایجاد شرایطی باشد که بتوان بر اساس آن کارایی نظام بودجه ریزی کشور را حداکثر نمود. بازنگری، به روزآوری و اصلاح نظام بودجه ریزی و بودجه نویسی کشور مطالبه ای ضروری است که می تواند آثار مثبت چشم‌گیری را به دنبال داشته باشد. افزایش شفافیت بودجه، انعطاف بخشی به نگاه بالا به پایین مرسوم در بودجه ریزی، کاهش وابستگی به منابع نفتی و نرخ ارز، بازنگری در ابزارهای نظارت بر نحوه تخصیص منابع بودجه، اصلاح نظام مالیاتی، ارتقای بار کارشناسی بودجه و حذف سیستماتیک امکان چانه زنی در مسیر تهیه و تصویب قانون بودجه و نهایتاً افزایش اختیارات استان ها در زمینه نحوه تخصیص بودجه های استانی مواردی است که می بایست در بازنگری نظام بودجه نویسی کشور مورد توجه نمایندگان مردم قرار داشته باشد.

منبع: بسیج نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت basijnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «بسیج نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۵۷۰۴۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ثبت‌ نام کلاس‌اولی‌ها از فردا آغاز می‌شود

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، حمید طریفی حسینی، معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه خانواده‌ها برای ثبت‌نام کلاس اولی‌ها به دو روش الکترونیک و حضوری اقدام کنند، گفت: برای پیش ثبت‌نام الکترونیک باید به والدین باید به سامانه خدمات الکترونیک وزارت آموزش و پرورش به آدرس my.medu.ir یا my.gov.ir مراجعه کنند.

وی با بیان اینکه در آزمون استخدام آموزگار دوره ابتدایی ۶۳۶ هزار نفر شرکت کردند و ۲۸ هزار نفر پذیرش خواهند شد، افزود: ساز و کار جذب و گزینش در دو سال گذشته تغییر کرده است و امسال معلمانی که رتبه استادی دارند در ارزیابی تکمیلی آزمون استخدامی به ما کمک می‌کنند.

۲۴۰ هزار ردیف استخدامی معلمان در دولت سیزدهم

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش بیان کرد: افراد پذیرفته شده در آزمون استخدامی باید دوره آموزشی را در دانشگاه فرهنگیان طی کنند، در ۲ سال گذشته ۲۴۰ هزار ردیف استخدامی به آموزش و پرورش اعطا شد که یک پنجم نیروی انسانی وزارتخانه را شامل می‌شود و این باعث جریان یافتن خون تازه در رگ‌های آموزش و پرورش شد.

طریفی حسینی ادامه داد: برنامه درسی مدارس باید متحول شود و به سمت آموزش مهارت زندگی در دوره ابتدایی برویم که این کار مهر امسال به صورت آزمایشی در پایه اول دبستان و در تعداد محدودی از مدارس انجام خواهد شد.

وی درباره دلایل عملکرد ضعیف دانش‌آموزان ایرانی در آزمون‌های بین المللی تیمز و پرلز توضیح داد: این آزمون‌ها سطح سواد خواندن، ریاضی و علوم دانش‌آموزان پایه چهارم ابتدایی و هشتم را می‌سنجد و به نوعی آزمون‌های مهارتی هستند، محتوایی که در آزمون‌های تیمز و پرلز سنجش می‌شود، رویکرد متفاوتی با روش‌های مورد استفاده در مدارس ایران دارد.

نظام آموزشی ایران در بین نظام‌های آموزشی قوی دنیا قرار دارد

به گفته معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، باید توجه داشت که نظام آموزشی ایران در بین نظام‌های آموزشی قوی دنیا قرار دارد و در المپیاد‌های جهانی بیش از ۲۰ مدال طلا داشتیم.

طریفی حسینی ادامه داد: در ایران تنوع قومیتی، فرهنگی و زبانی داریم و آزمون تیمز و پرلز متناسب با شرایط فرهنگی و جغرافیایی ایران نیست و به دنبال طراحی آزمون بومی هستیم.

وی در پاسخ به پرسشی درباره دلایل نتایج ضعیف دانش‌آموزان ایرانی در بحث ریاضی و علوم در آزمون‌های بین المللی و اینکه آیا هیچ بخشی نگران این عملکرد ضعیف نشده است؟! گفت: مطالعات بین المللی از جوانب مختلف مورد نقد هستند، چون سوالات متناسب با نظام آموزشی کشور‌ها نیست.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: مطالعات بین المللی می‌خواهند تمام نظام‌های آموزشی را مشابه کنند و کشور‌ها باید خود را با شاخص‌های آنها تطبیق دهند؛ هم اکنون کشور‌های مختلف دنیا متقاضی جذب فارغ التحصیلان مدارس ایران برای تحصیل در دانشگاه‌های خود هستند.

وی بیان کرد: روند افت عملکرد دانش‌آموزان ایرانی در آزمون‌های بین‌المللی از گذشته وجود داشته است البته چند برنامه را برای تقویت سواد خواندن دانش‌آموزان اجرا کردیم از جمله طرح خوانا همچنین در مناطق دو زبانه طرح زبان‌آموزی پایه اول دبستان را اجرا کردیم.

طریفی حسینی درباره اینکه اگر بخواهیم سطح سواد دانش‌آموزان امروز را با ۱۰ سال گذشته مقایسه کنیم، آیا سطح سواد افزایش پیدا کرده است، گفت: قطعاً می‌گویم افزایش یافته است.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش درباره اینکه آیا برای این موضوع ارزیابی و مستنداتی دارید، گفت: هم اکنون نوع سواد متفاوت شده است، در گذشته خواندن و نوشتن مطرح بود البته هم اکنون هم توانایی نوشتن جزئی از سواد است، اما دنیای امروز بر مهارت تأکید دارد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا سنجه‌ای وجود دارد که بتوانیم عملکرد آموزش و پرورش را بسنجیم؟ عنوان کرد: سند تحول بنیادین چشم انداز را روشن کرده است و ایران می‌تواند جزء کشور‌های پیشرو در نظام‌های آموزشی باشد، چون سطح پوشش تحصیلی در دوره ابتدایی ۹۸ درصد است و در حوزه کیفیت، استاندارد‌های آموزشی مدارس ایران قابل مقایسه با سایر کشور‌ها نیست همچنین تعداد معلمانی که امسال استخدام کردیم به اندازه تمام معلمان کشور‌های اسکاندیناوی است.

انتهای پیام/