به نقل از «اقتصاد آنلاین»

دولت جسارت تصمیم‌های سخت را ندارد

تاریخ انتشار: ۲۲ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۵۸۳۸۴۸

«نمی‌توان درحال‌حاضر به سرمایه‌گذاری خارجی امید بست». این را محمدمهدی بهکیش، اقتصاددان می‌گوید.

به گزارش اقتصادآنلاین، شکوفه‌ حبیب‌زاده در شرق نوشت: بهکیش معتقد است قفل کنونی اقتصاد ایران، نبود تقاضاست و این یعنی تقاضای مؤثر (تقاضایی که پشتوانه بنیه خرید دارد) در اقتصاد کافی نیست که بتواند سرمایه‌گذاری‌های جدید را جواب‌گو باشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بهکیش برای شکستن این قفل راه‌حل «صادرات‌محوری» را پیشنهاد می‌کند. او معتقد است دولت باید جسارت به خرج دهد تا تصمیماتی برای به‌حرکت‌درآوردن اقتصاد در پیش بگیرد. به گفته او، اعتماد بین دولت و سرمایه‌گذاران بعد از افزایش موقت پس از برجام، رو به کاهش نهاده و علت هم آن است که دولت‌ها هرگز به بخش خصوصی اعتماد نداشتند و خیلی‌ها را نامحرم می‌دانستند و به دلایلی ذی‌نفوذان نمی‌گذارند این حلقه بسته شکسته شود. این اقتصاددان می‌گوید شاید دولت تصمیم به خروج از دور بسته قدرت ذی‌نفوذان داشته باشد، اما بااین‌حال او معتقد است دولت روحانی انرژی چنین کاری را ندارد. این اقتصاددان همچنین تأکید کرد امروز قدرت، قدرت اقتصادی است و به همین خاطر دولت باید روال همیشگی تبعیت سیاست‌های اقتصادی از سیاست‌های سیاسی را معکوس کند. 

   ایران به‌علت دورماندن از فضای جهانی نیاز به یک به‌روزرسانی دارد. اغلب کارشناسان معتقدند که باید برای این تغییرات به سراغ سرمایه‌گذاری، به‌ویژه سرمایه‌گذاری خارجی رفت. در این میان کارشناسانی هم هستند که نسبت به جذب سرمایه‌های خارجی در شرایطی که بستر آن فراهم نیست، انتقاد می‌کنند و معتقدند که این ارزها به بیراهه می‌روند و صرفا کشور را بدهکار خواهند کرد. این حجم از بدهکاری به کشورهای دیگر در شرایطی که احتمال هدررفت این منابع وجود دارد، درست است؟

در ٤٠، ٥٠ سال گذشته جذب سرمایه‌گذاری خارجی به‌عنوان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی FDI (Foreign direct investment) تقریبا نداشته‌ایم. آنچه کشورها از سرمایه‌گذاری خارجی استفاده می‌کنند فقط فاینانس و مسئله مالی نیست؛ مدیریت، تکنولوژی، دسترسی به بازار و دسترسی به منابع مالی هم می‌آورد. تقریبا در ٥٠ سال گذشته ما همواره با شمار محدودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی روبه‌رو بودیم. حتی قبل از انقلاب که در ١٠ سال آخر پول فراوان داشتیم و احتیاج به سرمایه‌گذاری خارجی نبود، باز هم مسئولان کشور از دید مالی نگاه می‌کردند، نه تکنولوژی و مدیریت. آنچه در ٥٠ سال گذشته در حوزه سرمایه‌گذاری خارجی رخ داده، در نفت و گاز به‌صورت فاینانس و تأمین مالی بوده؛ یعنی به‌نوعی از خارجی‌ها پول قرض کردیم و درمقابل تضمین‌های دوگانه و سه‌گانه دادیم تا سرمایه‌گذاری که وام داده از بابت برگشت پولش خیالش راحت شود، اما سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یعنی سرمایه‌گذار خارجی با سرمایه‌گذار ایرانی شریک شود و تعهدات خودش را بر اساس شرایط در زمینه تکنولوژی، مدیریت و دسترسی به بازار به علاوه فاینانس داشته باشد که ما چنین شیوه‌‌ای نداشتیم. کشور ما به FDI نیاز دارد. منابع مالی کمابیش داشته‌ایم. الان هم در صندوق توسعه تا حدی پول هست. باید ببینیم اقتصاد چقدر می‌تواند پول جذب کند و دوم اینکه با این پول چه خواهیم کرد. در شرایط کنونی تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری مستقیم (FDI) در ایران به دلیل تحریم‌ها و سنتی که در سرمایه‌گذاری خارجی در ایران بوده، وجود ندارد. فقط به‌نظر می‌رسد همکاری سرمایه‌گذاران خارجی در بخش خودرو نوعی مشارکت بوده، اما به دلیل محرمانه‌بودن قراردادها، دقیقا ‌نمی‌دانیم قرارداد چگونه است. اینکه گفته شد درصدی از تولید را مجبور خواهیم کرد صادر کند، بعید می‌دانم عملی شود، چون قیمت‌ها در داخل معمولا خیلی بالاتر است و هیچ تولیدکننده‌ای علاقه ندارد جنسی را به‌عنوان صادرات در جایی ارزان‌تر بفروشد. به دلیل بالابودن تعرفه‌ها به بهانه حمایت از تولید داخلی، اتومبیلی که اینجا تولید می‌شود دو تا سه‌برابر قیمت در بازار بین‌المللی است. وقتی شما تعرفه می‌گذارید، قیمت داخل را نسبت به بیرون حداقل به همان نسبت‌ گران می‌کنید. تازمانی‌که قیمت‌ها در داخل بیشتر از قیمت‌های بین‌المللی است تولیدکننده به‌هیچ‌وجه به صادرات رغبتی نخواهد داشت. کشور ما در حال حاضر گرفتار محدودیت مردم در خرید کالا و خدمات است، مصرف خصوصی و دولتی کوچک شده و امکان تولیدمان همین الان بیش از تقاضای مؤثر (تقاضایی که پشتوانه بنیه خرید دارد) است. بر اساس آماری که دکتر نیلی، دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور اقتصادی و دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی، منتشر کرد، تقاضای داخلی ما اکنون به سال‌های ٨١-٨٠ شمسی؛ یعنی ١٥ سال قبل برگشته است. این در حالی است که تولید افزایش یافته. از طرف دیگر اکثر کارخانه‌ها و دفاتر تجاری با حدود ٥٠ درصد ظرفیت کار می‌کنند؛ یعنی ٥٠ درصد ظرفیت خالی دارند. چرا باید در چنین شرایطی سرمایه‌گذاری کرد؟

   به‌همین‌دلیل سرمایه‌گذاری که منجر به افزایش تولید شود هم تقاضایی ندارد؟

همین‌طور است. مگر زمینه‌هایی باشد که تقاضایش در داخل تأمین نمی‌شده و کالایی بوده که وارد می‌شده است. مثل یک‌سری از داروها که اگر تکنولوژی‌اش باشد، به جای واردکردن می‌توانیم تولید کنیم. می‌خواهم بگویم قفلی که در اقتصاد داریم، نبود تقاضاست. رکود در اقتصاد در تقاضاست نه در تولید. کالا تولید می‌شود اما در انبار می‌ماند. تقاضای مؤثر در اقتصاد کافی نیست تا بتواند سرمایه‌گذاری‌های جدید را جواب‌گو باشد. بنابراین از دو طرف در سرمایه‌گذاری مشکل داریم؛ اول، برای تولید بیشتر در داخل تقاضا نداریم و دوم، سرمایه‌گذار با شرایط حاکم در دنیا حاضر به مشارکت در ایران نیست. مثلا پژو به دلایل خیلی خاص سیاسی در ایران مشارکت می‌کند و پول هم نمی‌آورد. در اروپا تکنولوژی اتومبیل‌های بنزینی در حال کهنه‌شدن است و تا هفت، هشت سال دیگر در اروپا تولیدات باید به سمت ماشین‌های دوگانه‌سوز و الکتریکی برود، یعنی تکنولوژی کاملا متفاوت. به نظرم فرانسوی‌ها خیلی با ذکاوت کار می‌کنند و چیزی را که کم‌کم کنار می‌گذارند، به ما می‌دهند. درواقع برای یک تکنولوژی که از بازار خارج می‌شود در ایران پایگاهی برای ١٠، ١٥ سال آینده خود ایجاد کرده‌اند. اکنون سرمایه‌گذاران خارجی به‌علت ریسک بالای ایران به راحتی جذب بازار ما نمی‌شوند. در نتیجه وضعیت بسیار بغرنجی از طرف عرضه و تقاضا به وجود آمده است. اکنون فقط تعدادی برای سرمایه‌گذاری در ایران، در وزارت‌امور اقتصادی و دارایی ثبت‌نام می‌کنند، اما تا آمدنشان خیلی فاصله است. به نظرم نمی‌توان درحال‌حاضر به سرمایه‌گذاری خارجی امید بست. اگر می‌خواهیم اقتصادمان رشد کند، باید تقاضا ایجاد کنیم و در کنار آن، درآمد افراد را افزایش دهیم. با وضعیتی که در دنیا داریم حتی با کشورهای همسایه هم روابط چندان خوبی نداریم که بتوانیم به‌راحتی کالا صادر کنیم. اکنون زمانی است که باید تصمیمات سیاسی بر اساس نیازهای اقتصاد گرفته شود. در کشور ما همیشه برعکس بوده. تصمیمات اقتصادی بر اساس هدف‌های سیاسی گرفته ‌شده. عملا سیاست‌های اقتصادی دنباله‌رو سیاست‌های سیاسی بوده. به نظرم این روند باید برعکس شود. 

   وزارت خارجه چندی است که این موضوع را مطرح کرده. آیا نتوانسته در این راستا، گام بردارد؟

این حرف خیلی گفته شده اما به نظرم در سیاست‌گذاری‌های کلان درست جا نیفتاده. شاید در وزارت خارجه هم تلاش می‌کنند اما اکنون روابطمان با کشورهای همسایه باید دقیقا بر اساس نیازهای اقتصادی تنظیم شود. مثلا هند یکی از کشورهایی است که به نظرم در آینده ایران خیلی نقش خواهد داشت. حداقل ندیده‌ام که در روابط با هند مسائل اقتصادی به جای مسائل سیاسی پررنگ شود. یا هیچ‌وقت در کشورهای آسیای مرکزی نتوانستیم آن‌طور که باید فعال شویم. برعکس ترک‌ها هدفشان بیشتر اقتصادی بوده و بسیار خوب توانسته‌اند در آسیای مرکزی و قفقاز عمل کنند. نمونه‌اش ما اصلا در اجلاس اکو (ایران، پاکستان، ترکیه و تعدادی از کشورهای آسیای مرکزی)، موفق نیستیم. حتی در رابطه با تعرفه‌های ترجیحی که بنا شد این کشورها بین هم داشته باشند، تنها کشوری که نتوانست لیست تعرفه را بدهد، ایران بود. 

   چرا؟

چون مرتب تبلیغ کرده‌ایم که از صنایع حمایت می‌کنیم. اگر بخواهید تعرفه ترجیحی را بپذیرید، یعنی حمایت را از روی صنایع کم کرده یا برمی‌دارید. درباره تعرفه ترجیحی با ترکیه، اگر بخواهیم کالایی به ترکیه صادر کنیم، در مقابل هم ترکیه می‌خواهد کالایی به ما صادر کند. مذاکرات به این صورت خواهد بود که بگوییم تعرفه‌ات را پایین بیاور تا فلان کالا را که الان نمی‌توانیم به ترکیه صادر کنیم، بتوانیم صادر کنیم، در مقابل ما هم برای ترکیه باید این کار را انجام دهیم و تعرفه‌مان را کم کنیم. این یک‌جور بده‌بستان است. امتیاز می‌دهیم، امتیاز می‌گیریم، اما دیدید که چقدر نساجی‌ها سر توافق تعرفه ترجیحی، سروصدا کردند و دولت را تحت فشار گذاشتند که قرارداد اشتباه بوده و کارخانه ما تعطیل می‌شود. به‌هرحال وقتی یک‌سری کارخانه که بیشتر به درد کشور می‌خورند راه بیفتند، یک‌سری کارخانه‌ها که خیلی مزیت ندارند مجبور هستند تعطیل شوند. در اقتصاد اصطلاحی داریم؛ «ناهار مجانی وجود ندارد»، یعنی هر چیزی در اقتصاد هزینه‌ای دارد. ما تابه‌حال صادرکننده عمده نبوده‌ایم و نمی‌دانیم برای این کار چه هزینه‌ای را باید بپردازیم.

   این هزینه‌ها در چه بخش‌هایی باید انجام شود؟

به‌هرحال باید صنایع یا خدماتی که کمتر سودآور هستند و مزیت کمتری دارند، تعطیل شوند. البته نه اینکه کاملا تعطیل شوند. دولت باید به سراغشان برود و کمک کنند که خط تولیدشان را عوض و کالا دیگری تولید کنند؛ زمین، آب، برق، نیروی مهندس، تجربه و... دارند که سرمایه‌گذار به آنها نیاز دارد اما کالایی که تولید می‌کنند سودآور نیست. دولت باید به تغییر خط تولید آنها بپردازد نه اینکه به بهانه اشتغال کارگران در آنها، از کالای غیرسودآور آنها حمایت کند. دولت باید این جسارت را داشته باشد که چنین تصمیماتی بگیرد. البته شاید برخی از صنعتگران از تعطیلی خوشحال شوند و زمین را تغییر کاربری دهند و برج بسازند. نباید اجازه دهیم این اتفاق بیفتد. از دید من هیچ راهی نداریم جز اینکه روی صادرات کار کنیم. صادرات اگر راه بیفتد، هم‌زمان تولید راه می‌افتد و جامعه پول بیشتری خواهد داشت و می‌تواند بیشتر و بهتر خرید کند. همه کشورها همین راه را رفته‌اند. الان ترکیه اقتصادش به اندازه اقتصاد ماست. تولید ناخالص داخلی ایران، ترکیه و کره‌جنوبی در سال ١٣٥٧ تقریبا مانند هم بود. ترک‌ها روی صادرات کار کردند و اکنون بیش از ٢٠٠ میلیارد دلار صادرات دارند. صادرات ما کمتر از ٥٠ میلیارد دلار است که ٣٠ میلیارد دلارش فقط مربوط به نفت و گاز است!

   اشاره کردید که دولت باید جسارت به خرج بدهد. چرا دولت این‌قدر محافظه‌کار است؟

بررسی‌های اقتصادی نشان می‌دهد سیاست‌های ما به درستی کار نمی‌کند. من بعد از برجام خیلی خوشحال بودم و در مصاحبه‌ها هم گفتم برجام بزرگ‌ترین اتفاقی بود که افتاد، اما باز هم کاری کردیم که همه را علیه خودمان تحریک کردیم. یک‌سری کارها نباید انجام شود. اینکه الان چه کسی به‌حق است یا نیست مهم نیست، مهم این است که اگر برخی کارها را انجام دهیم، موجی علیه ما ایجاد می‌شود. اروپایی‌ها پشت برجام ایستاده‌اند، اما نباید گول بخوریم. اروپایی‌ها بر اساس اصول خودشان پشت برجام هستند، اما در مسئله حقوق بشر اروپایی‌ها سخت‌گیرتر از آمریکایی‌ها هستند و اگر مسئله حقوق بشر رو بیاید، بیشتر از آمریکایی‌ها علیه ما خواهند بود. در بین هم‌پیمانان ما هم باید توجه کنیم الان بیشترین منابع چین در آمریکاست یا روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده نفت است و مجبور است با غرب کنار بیاید. بنابراین آنها هم ممکن است به طرف غرب متمایل شوند. در نتیجه باز هم تأکید می‌کنم مسائل اقتصادی ما دنباله‌رو مسائل سیاسی‌مان بوده و باید برعکس شود. شک دارم این اتفاق بیفتد، اما اگر قرار است این روال تغییر کند، از دید منِ کارشناس اقتصاد باید در روال اصلی، تغییر ایجاد شود. این روال اصلی هم مسئله سرمایه‌گذاری خارجی نیست. مسئله این است که در دنیا بتوانیم کالا بفروشیم. تا ١٥سال قبل در سوپرمارکت‌های اروپا  مواد غذایی ایرانی زیاد دید می‌شد، خیارشور، ترشی، رب و...  امروز حتی یکی از این اقلام را نمی‌بینید، چون آن‌قدر علیه ما تبلیغ کرده‌اند که کسی که می‌خواهد این مواد را بخرد، منصرف می‌شود. در نتیجه خیلی از تولیدکننده‌های ما در ترکیه برچسب ترکیه را می‌گذارند و محصول خود را صادر می‌کنند. یعنی این تبلیغات حتی بر مواد خوراکی ما هم تأثیر داشته است. در چنین فضایی نمی‌توانیم صادرکننده شویم و منابع نفتمان روز‌به‌روز کاهش خواهد داشت. باید بیشتر هدف‌ها را اقتصادی کنیم تا جامعه را نجات دهیم. اصلا تن به رقابت نمی‌دهیم و همه انحصار است. مخابرات و خودرو و دخانیات همه انحصار است. انحصار در اقتصاد هم به معنی قیمت بالاتر است. مدام می‌گوییم وابستگی به نفت را کم خواهیم کرد اما بیشتر شده. رشد تولید ناخالص داخلی بسیار متوسط و پایین است. اعتماد به دولت بعد از برجام خیلی بالا رفت، اما الان رو به کاهش است. بین سرمایه‌گذاران هم می‌بینم که اعتماد به دولت و کارهایش رو به کاهش است. دولت هم حرکتی نمی‌کند، شاید موانعی دارد که اجازه نمی‌دهند انجام شود. 

   به‌خاطر عدم سیاست‌گذاری درست است؟

به نظرم چون به بخش خصوصی اعتماد نداشتند و خیلی‌ها را نامحرم می‌دانستند، در نتیجه کار به دست عده‌ای افتاد که کاردان نبودند و انحصاری نیز عمل کردند و به همین علت هم فساد ایجاد شد. سه عامل فساد، غیررقابتی‌بودن و تأمین مالی گردن اقتصاد را گرفته و نمی‌گذارد نفس بکشد. شاید تصمیم به خارج‌شدن از این وضعیت وجود داشته باشد اما گروه‌های ذی‌نفوذ آن‌قدر قوی شده‌اند که دولت نمی‌تواند از آن بیرون بیاید. یک‌جا باید این دور بسته را بشکنند که به نظرم دولت روحانی انرژی چنین کاری را ندارد. 

   چه کسی می‌تواند این کار را بکند؟ 

باید سراغ رهبری یا کسانی رفت که قدرت بیشتری دارند. 

   اشاره کردید اعتماد به دولت از طرف سرمایه‌گذاران بعد از برجام رو به کاهش است. منظورتان سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی بود؟

سرمایه‌گذاران خارجی که اصولا می‌ترسند به ایران بیایند. می‌گویند دلمان می‌خواهد ببینیم چه خبر است همان‌طور که همه یکباره لشکرکشی کردند و آمدند اما خیلی‌هایشان چون نمی‌توانند با آمدن به ایران ویزای آمریکا بگیرند، منصرف شده‌اند. به هر حال آمریکایی‌ها یک‌سری قدرت‌ها دارند که ما نمی‌توانیم به راحتی مبارزه کنیم. شاید خوشمان نیاید اما باید به‌عنوان واقعیت در دنیا بپذیریم و خودمان را قدرتمند کنیم که نتوانند این کار را انجام دهند. به نظرم قدرتمند امروز هم دیگر قدرتمند نظامی نیست. قدرتمند اقتصادی است. الان قدرت نظامی چین نیست که با آمریکا مواجهه می‌کند، قدرت اقتصادی‌اش است. روسیه ضعیف‌تر از چین است در حالی‌ که قدرت نظامی قوی‌تری از چین دارد، اما چون قدرت اقتصادی‌اش ضعیف‌تر است به اندازه چین نمی‌تواند به آمریکا فشار بیاورد. امروز قدرت، قدرت اقتصادی است و این یکی از اشتباهاتی است که هنوز در کشور تصور می‌کنیم قدرت نظامی است که حرف اول را می‌زند. باید با سازوکار امروز دنیا، اقتصادمان را قوی کنیم و در تعامل با دیگران باشیم نه با اقتصاد بسته نمی‌توانیم اقتصاد قدرتمند درست کنیم. دوران اتحاد شوروی و اقتصادهای بسته، گذشته. باید با تعامل با دیگران اقتصادمان را تقویت کنیم و بعد به سمت یک نوع سوسیالیسم برویم که بتوانیم رفاه هم بیاوریم. اما اول باید اقتصاد حرکت کند. باید همه تشویق شوند که کمتر مصرف کرده و بتوانند تولید کنند تا کار و اشتغال ایجاد و کالایی قابل فروش تولید شود نه اینکه از ترسشان تعرفه‌ها را بالا نگه دارند.

منبع: اقتصاد آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.eghtesadonline.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «اقتصاد آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۵۸۳۸۴۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ترافیک خارجی در اتاق تجارت

اتاق بازرگانی ایران از فرصت برگزاری ایران‌اکسپو استفاده کرده و در روز‌های گذشته با برپایی نشست‌های تجاری، از نمایندگان سایر کشور‌ها میزبانی می‌کند و تفاهم‌نامه‌هایی در جهت توسعه همکاری‌های تجاری با طرف‌های خارجی به امضا رسانده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، ترافیک حضور تجار در پارلمان بخش خصوصی می‌تواند نشانه‌های مثبتی برای توسعه روابط با کشور‌ها باشد؛ این موضوع در اظهارات میهمانان خارجی اتاق مشهود است. اما باید برای قضاوت درست منتظر اجرایی شدن تفاهم‌نامه‌ها بود.

حال‌و‌هوای این روز‌های اتاق بازرگانی، روز‌های برجامی را یادآور می‌شود، روز‌هایی که هیات‌ها باید در نوبت می‌ماندند تا بتوانند با تجار ایرانی دیدار کنند. حال نمایشگاه ایران اکسپو ۲۰۲۴ مورد استقبال هیات‌های تجاری کشور‌های مختلف قرار گرفته و همین مساله باعث شده اتاق بازرگانی ایران فرصت داشته باشد با برگزاری نشست‌ها و همایش‌های تجاری، بستر لازم برای همکاری بازرگانان و تولیدکنندگان ایرانی با دیگر کشور‌ها را فراهم کند.

در روز‌های گذشته، نمایندگان دولتی و بخش خصوصی از کشور‌های مختلف مهمان اتاق ایران بودند و در مورد راهکار‌های توسعه روابط تجاری، با اعضای پارلمان بخش خصوصی ایران بحث و گفتگو کردند. استقبال از این رویداد را می‌توان به معنای علاقه‌مندی کشور‌ها برای همکاری با ایران دانست و همچنین پتانسیل‌های ایران که تاکنون به دلایلی، از جمله تحریم‌های بین‌المللی، نتوانسته است به‌درستی مورد توجه قرار گیرد.

در جدیدترین دیدار‌های انجام‌شده در پارلمان بخش خصوصی، روز سه‌شنبه نمایندگان کشور‌های افغانستان، آفریقای جنوبی و ازبکستان به اتاق آمدند؛ هر سه کشور اهمیت زیادی در نقشه تجارت ایران دارند و توسعه روابط اقتصادی با این کشور‌ها می‌تواند به رشد تولید در کشور کمک کند.

توسعه تجارت با همسایه هم‌زبان

همایش تجاری ایران و افغانستان با حضور نایب‌رئیس اتاق ایران، نایب‌رئیس اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان و جمعی از فعالان اقتصادی دو کشور به میزبانی اتاق ایران برگزار شد.

قدیر قیافه، نایب‌رئیس اتاق ایران، در این همایش گفت: روابط ایران و افعانستان ابدی است؛ ما زمانی یک ملت بودیم و همواره از تعبیر هم‌وطن درباره افغانستانی‌ها استفاده می‌کنم. افغانستان طی چند سال اخیر تحولات زیادی را از سر گذرانده است و شرایط حکمرانی جدید را تجربه می‌کند. با توجه به ثبات به‌وجود‌آمده در این کشور، امیدواریم گام‌های توسعه در افعانستان سرعت بیشتری بگیرد.

او افزود: اتاق ایران با درک شرایط حساس اخیر آمادگی دارد برای کمک به توسعه همکاری‌های تجاری دو کشور، گام‌های موثری را بردارد تا فصل جدیدی از احیای روابط تجاری و اقتصادی با افغانستان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود رقم بخورد.

نایب‌رئیس اتاق ایران یادآور شد: تبادلات تجاری ایران و افغانستان با توجه به شرایط این کشور در سال‌های اخیر با کاهش روبه‌رو شده؛ اما این تبادلات در یک سال اخیر رو به رشد بوده و به ۲ میلیارد رسیده است و افغانستان در بین ۵ شریک اول صادراتی ایران قرار دارد. این نتیجه توجه حکومت سرپرست افغانستان برای توسعه روابط اقتصادی با کشور‌های همسایه به‌خصوص با ایران است.

او افزود: بخش خصوصی ایران در زمینه صنعتی، معدنی، نفت، گاز، محصولات کشاورزی، صنایع غذایی، شوینده‌ها، مصالح ساختمانی و فنی‌و‌مهندسی توانایی قابل‌توجهی دارد و آماده همکاری با افغانستان است و در یک سال و نیم گذشته نیز برخی نیاز‌های افعانستان را رفع کرده‌ایم.

قیافه با بیان اینکه افغانستان در زمینه خشکبار، محصولات زراعی و انواع سنگ‌های معدنی ظرفیت‌های خوبی دارد که برای بازار ایران به عنوان بازار هدف می‌تواند مورد توجه باشد، افزود: بر سر راه توسعه روابط تجاری موانعی وجود دارد که باید برای رفع آن‌ها چاره‌اندیشی شود. دولت‌های ایران و افغانستان باید به مسائلی مانند کاهش هزینه انتقال ارز، تواففات تجاری، پرهیز از ممنوعیت برخی کالا‌ها که نمونه مشابه آن‌ها وجود دارد، تقویت بازارچه‌های مرزی، تسهیل تشریفات گمرکی، توسعه حمل‌ونقل‌و و ترانزیت توجه کنند تا گام‌های جدی را در توسعه روابط تجاری ایران و افغانستان شاهد باشیم.

در ادامه این همایش تجاری، محمد یونس مهمند، نایب‌رئیس اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان، با بیان اینکه افغانستان ۴۵ سال جنگ را پشت سر گذاشته است و به‌تازگی امنیت را تجربه می‌کند، افزود: در دو سال اخیر، توانایی اقتصادی کشور را رشد دادیم و با احیای مراودات تجاری با همه کشور‌های دنیا، صادرات افغانستان را از ۷۰۰ میلیون دلار به ۲ میلیارد دلار رساندیم.

او با بیان اینکه امروز شاهد یک افغانستان امن هستیم، گفت: ما انتظار داریم بخش خصوصی ایران با توجه به فضای جدیدی که در افغانستان شکل گرفته است، برای سرمایه‌گذاری به کشورمان بیاید. حضور چینی‌ها در افغانستان به مراتب بیشتر از ایرانی‌هاست و کشور ما به فناوری و تجربه ایران در حوزه تجارت، ترانزیت، دانش‌بنیان، معدن و ... احتیاج دارد.

مهمند از تشکیل کمیته‌های مشترک بین افغانستان و استان‌های هم‌مرز با این کشور برای حل مشکل ترانزیت خبر دارد و گفت: نفت، کشاورزی و معدن، از جمله حوزه‌هایی است که ایران می‌تواند در افغانستان برنامه‌ریزی کند.

در بخش کشاورزی هم با توجه به آب و زمین موجود در کشورمان، به تجربه ایران احتیاج داریم و این یک بستر برای سرمایه‌گذاری است. در زمینه معدن سالانه ۵۰۰ هزار تن استخراج داریم که زمینه خوبی برای همکاری دو کشور است.

مهمند در ادامه گفت: افغانستان ذخایر دست‌نخورده زیادی دارد و و به فناوری و تجربه ایران احتیاج دارد و ما اولویت را به کشور‌های همسایه و ایران می‌دهیم. در این رابطه وزارت تجارت افغانستان، بسته‌های حمایتی را در نظر گرفته است که تجار ایرانی می‌توانند برای سرمایه‌گذرای در کشورمان از مزایای آن بهره‌مند شوند. رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان سخنران دیگر این همایش بود.

محمود سیادت به شرایط امروز افغانستان اشاره کرد و گفت: در ۴۵سال گذشته این کشور از جنگ فارغ نبوده است؛ اما در دو سال اخیر با توجه به تسلط دولت مرکزی بر تمام مناطق، این کشور امنیت کامل پیدا کرده و این مساله می‌تواند دستاورد‌های زیادی برای تجارت داشته باشد.

او معدن و کشاورزی افغانستان را از جمله حوزه‌های قابل‌توجه برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایران در افغانستان عنوان کرد و گفت: هر کشوری بهاری برای سرمایه‌گذاری دارد و به‌رغم مخاطرات و مشکلاتی که در مرز‌ها داریم، الان بهار سرمایه‌گذاری در افغانستان است و این کشور به تکنولوژی و دانش فنی ما نیاز دارد.

سیادت با بیان اینکه توسعه تبادلات تجاری ایران و افغانستان بدون حمایت دولت‌ها ممکن نیست، افزود: باید رویکرد امنیتی و سیاسی ایران و افغانستان به سمت اقتصاد بچربد و به حمایت جدی‌تر دولت و صندوق ضمانت صادرات نیاز داریم.

ظرفیت‌های بریکس برای همکاری با آفریقای جنوبی

آفریقای جنوبی دیگر کشوری بود که فعالان بخش خصوصی آن مهمان اتاق ایران بودند. آفریقای جنوبی جزو کشور‌هایی است که در بریکس عضویت دارد و ایران می‌تواند از این ظرفیت برای همکاری بیشتر با این کشور استفاده کند؛ همین مساله محور گفت‌و‌گوی روسای اتاق‌های ایران و آفریقای جنوبی بود. در انتهای نشست، دو طرف تفاهم‌نامه‌های توسعه همکاری‌های اقتصادی به امضا رساندند.

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، در این دیدار گفت: عضویت آفریقا و ایران در بریکس و برخی سازمان‌های مهم دیگر، فرصت‌های بسیار خوبی برای همکاری در اختیار دو طرف قرار می‌دهد.

صمد حسن‌زاده در نشست با رئیس اتاق بازرگانی و صنعت آفریقای جنوبی، ادامه داد: توانمندی‌های ایران در حوزه‌های مختلف از جمله انرژی، برق و الکترونیک، پتروشیمی، داروسازی، خدمات مهندسی، ماشین‌آلات کشاورزی و معدنی، گردشگری و گردشگری درمانی می‌تواند زمینه مناسبی برای همکاری‌های بیشتر دو کشور باشد.

او افزود: تجار و سرمایه‌گذاران ایرانی بسیار علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در آفریقای جنوبی در حوزه‌های پتروشیمی، کشاورزی، قطعات صنعتی خودرو و نیروگاه هستند. متقابلا سرمایه‌گذاران آفریقای جنوبی نیز می‌توانند در پروژه‌های نفت و پتروشیمی، ساختمان‌سازی، ماشین‌سازی و مترو مشارکت کنند.

رئیس اتاق ایران با تاکید بر اهمیت به‌روز بودن اطلاعات تجاری، گفت: تاکنون ایران و آفریقای جنوبی شناخت خوبی از مزیت‌ها و توانمندی‌های یکدیگر نداشته‌اند. این وظیفه اتاق‌های دو کشور است که با اطلاع‌رسانی بیشتر و اعزام هیات‌های تجاری این شناخت را ارتقا داده و فرصت‌های همکاری را افزایش دهند.

او با اشاره به امضای تفاهم‌نامه همکاری میان دو اتاق، گفت: اتاق ایران آماده همکاری بیشتر با اتاق آفریقا در همه حوزه‌هاست. برخی مشکلات در مسیر ارتقای روابط ما وجود دارد. از جمله نبود سیستم مبادلات مالی و مشکلاتی در حوزه حمل‌ونقل، که امیدوارم اتاق‌های دو کشور به رفع این مشکلات کمک کنند.

حسن‌زاده افزود: پیشنهاد می‌کنم با امضای این تفاهم‌نامه و ارتقای روابط دو اتاق و با هدف توسعه ارتباطات اطلاعاتی و همکاری‌های دو جانبه، کمیته مشترک ایران و آفریقا تشکیل شود تا زمینه‌ای برای تشکیل اتاق مشترک و اقدامات بعدی توسعه‌ای باشد.

متیو زولو، رئیس اتاق بازرگانی و صنعت آفریقای جنوبی، نیز در این نشست گفت: یکی از استراتژی‌های مهم ما مشارکت با سایر کشور‌ها در تجارت است. ما برای افزایش منافع شرکای بین‌المللی خود سعی می‌کنیم از اتاق‌های بازرگانی کمک بگیریم.

او افزود: بسیاری از سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری‌های جدید ترس دارند و ما به عنوان اتاق بازرگانی باید موقعیت‌های مناسب سرمایه‌گذاری را معرفی کرده و به آن‌ها اطمینان بدهیم که مشکلی ایجاد نخواهد شد.

رئیس اتاق تجاری مشترک بریکس، با تاکید بر اینکه یکی از مسائل موثر در ارتقای روابط دو کشور عضویت ایران در بریکس است، گفت: امیدوارم اتاق ایران در شورای تجاری بریکس هم وارد شود تا ما بتوانیم تعاملات بیشتری با هم داشته باشیم.

زولو، با اشاره به منافع مشترک تجاری دو کشور، گفت: اولویت‌های ما نزدیک کردن بخش‌های خصوصی و صنایع کوچک و متوسط دو طرف به یکدیگر است.

او با بیان اینکه آفریقای جنوبی در حوزه‌های تامین مالی، انرژی، معدن، کشاورزی و گردشگری خواستار همکاری‌های مشترک با ایران است، ادامه داد: امضای یادداشت تفاهم همکاری خوب است؛ اما وقتی مفیدتر است که اجرایی شود.

او تاکید کرد: برای اجرایی شدن بند‌های این تفاهم‌نامه نیاز به ایجاد شورای مشترک داریم؛ بنابراین امیدوارم بعد از امضای آن بتوانیم شورای مشترک تجاری تشکیل دهیم که دست‌کم هر ۶ ماه تشکیل جلسه داده و برای تبادل هیات‌های تجاری و امور دیگر برنامه‌ریزی کند. در پایان این نشست، روسای هر دو اتاق ایران و آفریقای جنوبی با امضای یادداشت تفاهم همکاری، بر موضوعات مختلفی از جمله تبادل هیات‌های تجاری، مبادله اطلاعات تجاری و ارتقای همکاری‌های دوجانبه تاکید کردند.

ظرفیت یک‌میلیارد دلاری تجارت با ازبکستان

منطقه آسیای میانه از دیگر نقاط هدف‌گذاری دولت برای توسعه تجارت است. ازبکستان یکی از کشور‌های مهم این منطقه محسوب می‌شود و بازرگانان این کشور استقبال خوبی از مراسم ایران اکسپو ۲۰۲۴ نشان دادند. هیات  ۸۰نفری فعالان اقتصادی ازبکستان دیگر مهمانان اتاق بازرگانی ایران بودند. این هیات را سفیر ازبکستان در تهران سرپرستی می‌کرد. آنچه در همایش تجاری ایران و ازبکستان مورد توجه دو طرف قرار گرفت، تلاش برای تقویت حجم مناسبات بین دو کشور از ۵۰۰ میلیون دلار تا یک‌میلیارد دلار در سال بود.

در همین ارتباط نیلوفر اسدی، مدیر اداره آسیا و اقیانوسیه معاونت بین‌الملل اتاق ایران، با نگاهی به موانع موجود در برابر تجارت و سرمایه‌گذاری مشترک بین ایران و ازبکستان، به حل مشکلات حمل‌ونقل و تشکیل شورایی با حضور نمایندگان دو کشور اشاره کرد.

اسدی انتقال اطلاعات در این حوزه را موضوعی اساسی توصیف کرد و افزود: اتاق‌ها و وزارتخانه‌ها باید سعی کنند اطلاعات اقتصادی را در اختیار فعالان اقتصادی دو طرف قرار دهند.

در ادامه فریدالدین نصریف، سفیر ازبکستان در تهران، گفت: در این دوره از نمایشگاه ایران اکسپو، به دلیل اهمیت موضوع و علاقه‌مندی بالای فعالان اقتصادی ازبکستان به حضور در بازار ایران، یک هیات ۸۰نفری به سرپرستی معاون اول وزیر انرژی عازم تهران شد و بعد از آن به سایر شهر‌ها سفر می‌کنند تا از نزدیک توانمندی‌های تولیدی و صادراتی ایران را ببینند.

او افزود: مقامات دو کشور روی سرمایه‌گذاری مشترک متمرکز شدند و برای همین بخش خصوصی دو کشور باید برای تحقق این امر تلاش کند. سال گذشته حجم روابط تجاری ایران و ازبکستان بالغ بر ۵۰۰ میلیون دلار بوده که راضی‌کننده نیست.

سفیر ازبکستان در تهران با بیان اینکه دولت ازبکستان از هر سرمایه‌گذاری در این کشور حمایت می‌کند، گفت: امنیت سرمایه‌گذاری در ازبکستان تضمین شده است و سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند از خدمات بانکی در این کشور بهره ببرند.

از سویی مناطق صنعتی و تجاری گسترده‌ای در اختیار داریم که هر کدام با شرایط ویژه‌ای سرمایه‌های جدید را جذب می‌کنند. سفیر ازبکستان در تهران از نیاز دارویی در این کشور سخن گفت و افزود: زمینه برای صادرات محصولات دارویی از ایران وجود دارد و حتی امکان تاسیس خطوط تولید دارو در ازبکستان مهیاست.

در ادامه موسی آقایی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ازبکستان، از فراهم نشدن بستر‌ها برای تسهیل رفت‌وآمد گردشگران دو طرف به کشور‌های یکدیگر گفت و تاکید کرد: برای تقویت روابط تجاری باید سعی کنیم زمینه گردشگری بین دو کشور را گسترش دهیم.

این فعال اقتصادی حجم مبادلات بین دو کشور را ۵۰۰ میلیون دلار عنوان کرد و افزود: با توجه به توانمندی‌های موجود و علاقه دو طرف به ترویج روابط با هم، باید اذعان داشت که شرایط نامناسب است.