به نقل از «خبرگزاری آریا»

هفتمين گزارش وزارت خارجه درباره برجام به مجلس تقديم شد

تاریخ انتشار: ۱ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۲۱۱۴۲۴

خبرگزاري آريا - تهران - ايرنا - هفتمين گزارش سه‌ ماهه وزارت امور خارجه درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به مجلس شوراي اسلامي تقديم شد.

به گزارش روز دوشنبه ايرنا از مرکز ديپلماسي عمومي و رسانه اي وزارت امور خارجه، متن کامل گزارش به شرح زير است:
بسم الله الرحمن الرحيم
گزارش حاضر هفتمين گزارش وزارت امور خارجه است که در اجراي تبصره يک قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوري اسلامي ايران در اجراي برجام» مصوب 21/7/1394 مجلس شوراي اسلامي تهيه شده و به کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي تقديم مي گردد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اين گزارش در سه بخش الف) موانع و چالش‌ها؛ ب) آخرين تحولات در حوزه رفع تحريم‌ها؛ و ج) آخرين تحولات در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي، به تحولات مرتبط با اجراي برجام در دوره سه ماهه 26 تير لغايت 26 مهر 1396 مي‌پردازد.
مهم‌ترين تحول در رابطه با برجام طي سه ماه اخير و در سطح کلان، خودداري رئيس جمهور آمريکا از تائيد پايبندي جمهوري اسلامي ايران به مفاد برجام مي‌‌باشد که در تاريخ 21 مهر 1396، عليرغم گزارش‌هاي مکرر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مبني بر اجراي کامل تعهدات برجامي از سوي ايران، صورت گرفت. تائيد يا عدم تائيد پايبندي ايران به برجام از سوي رئيس جمهوري آمريکا يک موضوع داخلي آمريکا است اما مي‌تواند بر ادامه اجراي تعهدات آن کشور طبق برجام و اثربخشي نظام رفع تحريم‌هاي برجام تاثير تعيين کننده داشته باشد. آقاي ترامپ که از پيش از انتخاب به رياست جمهوري مخالفت شديد خود با برجام را آشکار کرده بود، طي 9 ماه گذشته به دليل مباني و ساختارهاي برجام، رويکرد حکيمانه جمهوري اسلامي ايران، و عدم همراهي بين‌المللي با وي، قادر به فسخ يکجانبه اين تفاهم نشد و نهايتا تصميم گرفت با استفاده از يک سازوکار داخلي و عدم تاييد پايبندي ايران به برجام، تصميم‌گيري در مورد خروج از برجام و بازگشت تحريم‌هاي آمريکا را به کنگره محول نمايد. در مورد نحوه رفتار کنگره احتمالاتي وجود دارد که هيچ کدام قطعيت ندارد، اما احتمال بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي توسط کنگره که به معناي نقض فاحش برجام از سوي اين کشور خواهد بود، يکي از احتمالات است.
آثار و تبعات اين اقدامِ هيات حاکمه آمريکا بر استمرار ايفاي تعهدات آن کشور در حوزه رفع تحريم‌ها، با دقت از سوي وزارت امور خارجه رصد مي‌شود. چنانچه اقدام رئيس جمهوري آمريکا در خودداري از تاييد پايبندي ايران به برجام منجر به نقض عملي تعهدات اين کشور در قبال جمهوري اسلامي ايران شود، يا کنگره اقدام به بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي نمايد، مراتب بلافاصله به هيات عالي نظارت بر برجام و مجلس محترم شوراي اسلامي جهت تصميم مقتضي گزارش خواهد شد. در عين حال ترديدي نيست که صرف خودداري رئيس جمهور آمريکا از تاييد پايبندي ايران به برجام به رغم گزارش‌هاي مکرر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، و سخنان ضد برجامي رئيس جمهور آمريکا، به منزله بي‌اعتنايي مستکبرانه آمريکا نسبت به ديدگاه مرجع صالح بين‌المللي و صريح از بندهاي 26، 28 و 29 برجام و مغاير با اصل حسن‌نيت در ايفاي تعهدات مي‌باشد.
بخش نخست
موانع و چالش‌ها در اجراي برجام
همان گونه که در گزارش‌هاي پيشين مورد تاکيد قرار گرفت، از زمان اجرايي شدن برجام در تاريخ 26 دي‌ماه 1394، عليرغم گشايش‌هاي عمده‌اي که صورت گرفته است، کوتاهي‌ها و بدعهدي‌هاي دولت آمريکا، تحريم‌هاي باقيمانده غيرهسته‌اي، به همراه دسته‌اي از موانع و مشکلات فني در حوزه مراودات مالي و بانکي، موجب شده است تا سرعت تحقق گشايش‌هاي ناشي از برجام با وضعيت مطلوب فاصله داشته باشد.
وزارت امور خارجه بنا بر وظايف محوله و ذاتي خود، تمامي تحولات مرتبط با اجراي برجام را رصد و هرگونه تاخير، تعلل، بدعهدي و به ويژه نقض تعهدات برجامي از سوي آمريکا را ابتدا در قالب نامه رسمي از سوي وزير امور خارجه به خانم موگريني نماينده عالي اتحاديه اروپا در سياست خارجي و هماهنگ کننده برجام ثبت و ضبط نموده و سپس در کميسيون مشترک برجام که هر سه ماه بين ايران و کشورهاي 1+5 تشکيل مي‌شود، مطرح و پيگيري کرده است. برخي از اين موارد توسط طرف آمريکايي اصلاح شده، و نسبت به ساير موارد حسب نظر هيات نظارت بر اجراي برجام واکنش متناسب اتخاد گرديده است. لازم به توضيح است که در برجام دو گونه نقض عهد وجود دارد: عدم اجراي تعهدات (non-performance)، و عدم اجراي فاحش تعهدات (significant non-performance).
تاکنون در گزارش‌هاي سه‌ماهه، به تفصيل موانع و چالش‌هاي پيشِ رويِ اجراي برجام تشريح شده اند. در گزارش حاضر، به چالش‌هايي که همچنان روند اجراي برجام را متاثر مي‌سازند، پرداخته خواهد شد.
1- موارد نقض، بدعهدي، تاخير، تعلل و تخطي آمريکا از برجام
در طول يک سال و نه ماه که از اجرايي شدن برجام مي گذرد، مجموعه اي از نقض، بدعهدي، تاخير، تعلل و تخطي از اجراي برجام توسط دولت آمريکا صورت گرفته است که از سوي جمهوري اسلامي ايران در قالب 10 نامه از سوي وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران به خانم موگريني به عنوان هماهنگ کننده کميسيون مشترک برجام، ثبت و ضبط شده است. اين موارد هر بار در گزارش‌هاي سه ماهه وزارت امور خارجه به کميسيون محترم امنيت ملي و سياست خارجي مجلس نيز درج شده است. در اين گزارش مجموعه اي از مهم ترين آنها يک بار ديگر به اطلاع مجلس محترم مي رسد:
- تمديد `قانون تحريم‌هاي ايران` موسوم به آيسا از سوي کنگره آمريکا؛
- ايجاد محدوديت براي سفر اتباع کشورهايي که مشمول `برنامه لغو رواديد آمريکا` هستند براي سفر به آمريکا، به دليل سفر به ايران؛
- تلاش آمريکا براي ايجاد فضايي منفي عليه جمهوري اسلامي ايران در شوراي امنيت سازمان ملل متحد، برخلاف تعهد جمعي کشورهاي 1+5 براي تحقق `تغيير بنيادين` در رويکرد و تعامل شورا با جمهوري اسلامي ايران؛
- تعلل عمدي دولت آمريکا در رفع موثر تحريم‌هاي هسته‌اي، به نحوي که در موارد متعددي اين تعهد صريح آمريکا به صورت مقطعي، کند و در برخي مواقع به نحو بازدارنده‌اي پيچيده بوده است؛
- تلاش براي جلوگيري از عادي‌سازي تجارت ساير کشورها با ايران و بهره مند شدن جمهوري اسلامي ايران از منافع اقتصادي برجام، از طريق دامن زدن و گسترش شک و ترديد نسبت به آينده روابط اقتصادي و همکاري با ايران؛
- تاخير غيرموجه از سوي وزارت خزانه‌داري آمريکا در صدور مجوزهاي لازم براي فروش يا اجاره هواپيماي مسافربري به ايران؛
- ايجاد مقررات دست‌وپاگير و موانع رواني در مسير دسترسي آسان بانک مرکزي ايران به منابع مالي خود؛
- پيچيده نمودن و مشروط ساختن مقررات رفع تحريم‌ها از سوي وزارت خزانه‌داري آمريکا به منظور ايجاد ترديد در بانک هاي غيرآمريکايي و اکراه آنها از همکاري با ايران؛
- طرح مکرر قوانين مختلف تحريمي عليه جمهوري اسلامي ايران در کنگره آمريکا با هدف تخريب فضا و جلوگيري از عادي سازي روابط تجاري ساير کشورها با ايران؛
- طراحي و تبليغ گسترده در مورد سياست غيرقانوني `بازنگري برجام` از سوي دولت جديد آمريکا و اشارات مکرر (مستقيم و غيرمستقيم) به امکان عدم تمديد اسقاط قوانين تحريمي آمريکا عليه ايران، با هدف ايجاد ترديد و نگراني نامحدود در جامعه اقتصادي جهاني نسبت به آينده روابط اقتصادي با ايران؛
- تشديد و افزايش مقررات دست و پاگير وزارت خزانه‌داري آمريکا جهت شرکت هاي غيرآمريکايي براي همکاري با ايران در تعارض با بند 29 برجام مبني بر تعهد اين کشور بر عدم تضعيف اجراي موفقيت‌آميز برجام و خودداري از هر سياستي است که تاثير مستقيم و نامطلوب بر عادي‌سازي روابط تجاري و اقتصادي با ايران بگذارد؛
- افزايش چشمگير اظهارات تحريک‌آميز و خصمانه مقامات ارشد آمريکا عليه برجام، که علاوه بر بي‌اعتنايي به اصول حقوق بين‌الملل، نقضِ شروط مندرج در برجام - خصوصا بند 28- محسوب مي‌شود که صراحتا اشعار مي‌دارد مقامات ارشد کشورهاي طرف برجام همه‌ي تلاش خود را، از جمله در اظهارات عمومي خود، براي اجراي موفقيت‌آميز برجام به کار خواهند بست؛
- اتخاذ مکرر مواضع منفي مقامات عاليرتبه آمريکا عليه برجام از جمله در سخنراني رئيس جمهور اين کشور در مجمع عمومي سازمان ملل متحد (28 شهريور 1396) و نيز سخنراني مورخ 21 مهر 1396 که به بهانه اعلام راهبرد جديد اين کشور در قبال ايران صورت گرفت. اين موضع‌گيري ها مغاير با تعهدات صريح آمريکا در برجام و يکي از اصول مهم حقوق بين‌الملل - که در برجام نيز صراحتا تکرار شده - يعني اجراي با `حسن‌نيت تعهدات` است؛
- تمديد اسقاطيه هاي تحريم‌هاي ايران توسط دولت جديد آمريکا به شکلي که عامدانه و از حيث شکل، مفاد، زبان و اقدامات همزمان (از جمله افزودن همزمان شماري از اشخاص و نهادهاي ايراني به فهرست تحريمي) کمترين فضاي مساعد را براي بهره‌مندي کامل ايران از لغو تحريم‌هاي مشخص شده در پيوست شماره 2 برجام فراهم سازد؛
- اعلام عمومي اجراي تعهدات برجامي با منفي‌ترين تعابير و با هدف کاهش يا عدم بهره‌مندي ايران از اثرات مثبت تداوم برجام؛
- اقدام غيرمتعارف و تبليغاتي نماينده آمريکا نزد سازمان ملل متحد در سفر به وين به منظور اعمال نفوذ بر فعاليت حرفه اي آژانس؛
- طرح اتهامات واهي و تبليغات گسترده عليه ايران با هدف مقدمه‌چيني براي اعلام عدم پايبندي جمهوري اسلامي ايران به برجام، که در تعارض کامل با هشت گزارش رسمي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است و مي‌تواند علاوه بر تاثيرات مخرب بر اعتبار کلي آژانس به عنوان نهاد صالح براي راستي‌آزمايي پايبندي ايران به برجام، اثرات غيرقابل پيش‌بيني بر حوزه عدم اشاعه داشته باشد؛
- مقدمه‌چيني براي شانه خالي کردن از مسئوليت و تعهدات برجامي دولت آمريکا با طرح مکرر اتهام عدم پايبندي ايران، ارجاع موضوع تصميم‌گيري در مورد تمديد و تداوم اسقاطيه‌هاي تحريم‌هاي هسته‌اي به کنگره آمريکا، و ايجاد فضاي ابهام در مورد برجام از طريق تحميل احتمالي و مجدد تحريم‌ها از سوي کنگره.
2- مصوبه کنگره آمريکا در مورد تحريم عليه روسيه، ايران و کره‌شمالي
در تاريخ 3 مرداد 1396، مجلس نمايندگان آمريکا لايحه تحريم روسيه، ايران و کره‌شمالي را به تصويب رساند. اين طرح در 8 تير 1396 با برخي تفاوت‌ها در مجلس سناي آمريکا به تصويب رسيده بود. هرچند در مصوبه جديد، تحريم موضوعي جديدي عليه ايران وضع نشده است، وليکن قوانين تحريمي پيشين و دستورات اجرايي صادره توسط روساي جمهور قبلي آمريکا، همچنين نظام تحريم افراد در تحريم‌هاي غيرهسته‌اي موجود عليه ايران (موشکي، تسليحاتي، حقوق بشر، تروريسم) تجميع و دامنه شمول آنها به مصداق‌هاي جديد تسري يافته است. معيارها و آستانه شمول اين تحريم‌ها بر اشخاص (حقيقي و حقوقي) به نحوي طراحي شده است که اشخاص بيشتري در معرض ورود به فهرست‌هاي تحريمي آمريکا با آثار فرامرزي، قرار خواهند گرفت.
يکي از بخش‌هاي مهم قانون جديد تحريمي کنگره آمريکا، تحريم سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به بهانه و اتهامِ واهي حمايت از تروريسم مي‌باشد. البته سپاه پاسداران پيش از اين به بهانه‌هاي مختلف و بر اساس فرمان‌هاي اجرايي 13382، 13553 و 13606 رئيس جمهور آمريکا، همچنين بر اساس قوانين CISADA و TRA و نيز مقررات فدرال 31 CFR 561 و 31 CFR544 تحت تحريمهاي غيرقانوني آمريکا قرار گرفته بود وليکن بر اساس قانون جديد `کليت` اين نهاد مورد تحريم واقع شده و دامنه تحريم‌هاي آن نيز به نحوي گسترده‌تر شده است. قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در فهرست تحريم‌هاي مرتبط با تروريسم وزارت خزانه‌داري آمريکا بلافاصله پس از سخنراني مورخ 21 مهر 1396 رئيس جمهور آمريکا، در راستاي اجراي اين بخش از قانون اخير کنگره آمريکا بود.
جمهوري اسلامي ايران تصويب قانون جديد در کنگره آمريکا را اقدامي خصمانه عليه جمهوري اسلامي ايران و در تعارض آشکار با تعهدات آمريکا طبق برجام (مقدمه و بندهاي 26 و 29) و ناقض روح و هدف برجام و تعهد دولت‌هاي عضو به اجراي آن با حسن‌نيت و در فضاي سازنده دانسته و اعتراض رسمي خود در اين خصوص را به هماهنگ کننده برجام اعلام نموده است.
مجلس شوراي اسلامي در تاريخ 22 مرداد 1396 در واکنش به تداوم اقدامات خصمانه دولت آمريکا و تصويب قانون جديد کنگره آمريکا در خصوص تحريم ايران، قانون `مقابله با نقض حقوق بشر و اقدامات ماجراجويانه و تروريستي آمريکا در منطقه` را به تصويب رساند. در اين قانون وزارت امور خارجه، وزارت دفاع، وزارت اطلاعات، سپاه پاسداران و نيروي قدس سپاه و ارتش جمهوري اسلامي ايران با رعايت سلسله مراتب نيروهاي مسلح و هماهنگي شوراي‌عالي امنيت ملي، موظف شده‌اند ظرف مدت شش ماه پس از تصويب اين قانون نسبت به تهيه و ارائه برنامه راهبرد جامع مقابله با تهديدات آمريکا اقدام و سالانه نسبت به پيشبرد آن به مجلس شوراي اسلامي گزارش دهند. همچنين وزارت امور خارجه موظف شده است ظرف مدت سه ماه با همکاري نيروي قدس سپاه پاسداران، وزارت دفاع، وزارت اطلاعات و بانک مرکزي نسبت به شناسايي اشخاص حقيقي و حقوقي آمريکايي که در فعاليت‌هاي نظامي و اطلاعاتي اين کشور مشارکت موثر دارند اقدام و با هماهنگي شوراي‌عالي امنيت ملي نام آنها را در فهرست تحريم ثبت و منتشر نمايد. در بخش ديگري از اين قانون مقرر شده است به منظور تقويت بنيه دفاعي کشور و افزايش توان بازدارندگي جمهوري اسلامي ايران براي مقابله با تروريسم و ....، دولت مبالغي را به ستاد کل نيروهاي مسلح و ساير سازمان‌هاي ذيربط از جمله وزارت امور خارجه اختصاص دهد.
3- بازنگري سياست دولت جديد آمريکا در قبال ايران و برجام
از ابتداي رياست جمهوري آقاي ترامپ، اعلام شده بود که دولت جديد آمريکا در حال بازنگري سياست آن کشور در قبال جمهوري اسلامي ايران است. اين موضع عمدتا در ادامه تلاش‌هاي آمريکا براي کاهش بهره‌مندي ايران از ثمرات برجام و زمينه‌سازي براي اقدامات يکجانبه اين کشور عليه جمهوري اسلامي ايران بوده است. در تاريخ 21 مهر 1396 رئيس جمهور آمريکا، پس از ايراد اتهامات بي پايه و اساس و در سخناني کاملا سخيف و بي ادبانه، راهبرد جديد آمريکا در خصوص جمهوري اسلامي ايران را اعلام نمود. اين راهبرد در موضوع برجام شامل ادعاهاي زير بود:
- توافق هسته‌اي يکي از بدترين و يک طرفه‌ترين قراردادهايي است که آمريکا تاکنون امضاء کرده است؛
- ايران بيش از 100 ميليارد دلار دريافت کرده است که مي‌تواند براي حمايت مالي از تروريسم به کار گرفته شود. 7/1 ميليارد دلار هم به صورت نقدي دريافت کرده است؛
- برجام به ايران اجازه مي‌دهد بخش‌هاي کليدي برنامه‌‌ي هسته‌اي خود را توسعه دهد، و از آن مهم‌تر، ظرف چند سال محدوديت‌هاي کليدي اين توافق پايان خواهد يافت و ايران مي‌تواند به سرعت به سمت `نقطه گريز هسته‌اي` حرکت کند؛
- در برابر تاخير کوتاه‌مدت و موقت در راه رسيدن ايران به سلاح هسته‌اي، آنچه آمريکا دريافت کرد فقط يک بازرسي ضعيف بود. بدترين قسمت توافق براي آمريکا اين بود که ايران همه‌ي پول را در همان ابتدا دريافت کرد که چنين چيزي بي‌سابقه است؛
- ايران در چندين مورد توافق را نقض کرده است. مثلا دو بار از حد مجاز 130 تن آب‌سنگين فراتر رفته است. ايران همچنين نتوانسته است انتظارات آمريکا را در مورد نحوه استفاده از سانتريفيوژهاي پيشرفته برآورده سازد؛
- عده‌اي بر اين باورند که ايران با کره‌شمالي همکاري و معامله مي‌کند؛
- در متن برجام ذکر شده است که توافق هسته‌اي ايران قرار است به صلح و امنيت منطقه‌اي و بين‌المللي کمک کند، حال آنکه در شرايطي که آمريکا به تعهدات خود پايبند است، ايران بر آتش منازعه و آشوب در سراسر خاورميانه مي‌دمد؛
- ايران به روح توافق پايبند نبوده و نيست؛
- از زمان امضاي توافق هسته‌اي، تهاجمات خطرناک ايران بيشتر شده است. در عين حال، حجم زيادي از تحريم‌ها برداشته شده و ايران به توسعه برنامه موشکي خود ادامه مي‌دهد. ايران قراردادهاي بسيار سودآوري با طرف‌هاي ديگر اين توافق منعقد ساخته است؛
- `بر اساس قانون بازنگري توافق هسته‌اي کنگره، و بر اساس سابقه مستند و مشهودي که ارائه کردم، امروز اعلام مي‌کنم که ما نه مي‌خواهيم و نه مي‌توانيم اين توافق را تائيد کنيم و از ادامه‌ي اين مسير خودداري مي‌کنيم؛`
- دستور به دولت براي رفع نواقص جدي توافق در همکاري با کنگره،` از جمله
o بندهاي مربوط به زمان پايان محدوديت ها (sunset clauses) که طي چند سال همه محدوديت‌هاي کليدي بر برنامه هسته‌اي ايران را خاتمه مي‌دهد؛
o سکوت در برابر برنامه موشکي ايران؛
- `در صورتي که نتوانيم با کنگره و متحدين به راه حلي براي اين مشکلات برسيم، به توافق خاتمه داده خواهد شد. برجام مستمرا تحت بازنگري است و من به عنوان رئيس جمهور مي‌توانم در هر زماني به آن پايان دهم.`
قبل و بعد از اظهارات رئيس جمهور آمريکا و در پاسخ به سخنان بي اساس وي، دو بيانيه از سوي جمهوري اسلامي صادر و در شوراي امنيت ملل متحد رسما ثبت و سند گرديد (ضميمه مي باشد). همچنين جناب آقاي دکتر روحاني رئيس جمهور کشورمان بلافاصله پس از سخنان آقاي ترامپ در يک صحبت تلويزيوني زنده حاضر شده و طي سخناني نکات زير را در مورد برجام اظهار داشتند:
- برجام يک توافق چندجانبه است و در سازمان ملل متحد و طبق قطعنامه تائيد شده است، اين يک سند دوجانبه بين ايران و آمريکا نيست؛
- کسي ادعا مي‌کند مي‌خواهد در برابر سلاح هسته‌اي ايستادگي کند که تنها کشوري است در تاريخ جهان که دو بار از سلاح هسته‌اي عليه يک ملت استفاده کرده است؛
- برجام مستحکم‌تر از آن چيزي است که اين آقا در دوران رقابت انتخاباتي فکر مي‌کرد. ماه ها از حکومت جديد آمريکا گذشته و مداوم عليه برجام شعار مي‌دهد و تازه که مي‌خواست در باره برجام تصميمي بگيرد، مي‌گويد من مي‌خواهم با همکاري کنگره به برجام تبصره بزنم. نمي‌داند که به برجام نه ماده‌اي اضافه مي‌شود، نه تبصره‌اي و نه بندي؛
- مردم بزرگ ايران ديدند که براي اولين بار، آمريکا در برابر يک تعهد چندجانبه بين‌المللي موضع گرفت و بلافاصله کشورهاي بزرگ دنيا و اتحاديه اروپا، در برابر آمريکا موضع گرفتند. آمريکا امروز، تنهاتر از هميشه در برابر برجام و توطئه‌هايش عليه ملت ايران است؛
- ما تا زماني که حقوق ما تامين مي‌شود، تا زماني که منافع ما اقتضاء مي‌کند و تا زماني که ما از منافع برجام برخوردار هستيم، در چارچوب منافع و مصالح ملي به برجام احترام مي‌گذاريم؛
- ما با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي همکاري کرديم و در چارچوب معاهدات بين‌المللي و برجام با آژانس همکاري خواهيم کرد، اما اگر روزي منافع ما تامين نشود و طرف‌هاي ما بخواهند تعهدات خودشان را زير پا بگذارند، بدانند ايران لحظه‌اي درنگ نخواهد کرد و به آنها پاسخ خواهد داد؛
- آنچه امروز و امشب از مقامات آمريکا شنيده شد، جز تکرار حرف هاي نادرست، اتهامات واهي و فحاشي که در طول سال‌هاي گذشته و در طول 40 سال گذشته تکرار مي‌کردند، چيز جديدي نبود؛
- هدف آمريکا اين است که دنيا را نسبت به ايران و برجام متزلزل کند و در نهايت مي‌خواهد جلوي سرمايه‌گذاري و رشد اقتصادي و رونق اقتصادي را بگيرد. عليرغم حرف‌هاي ترامپ و عليرغم اهداف شوم سياستمداران آمريکايي، ملت ما براي رشد و رونق اقتصادي، بيش از پيش تلاش خواهد کرد و فرمان رهبري را براي اقتصاد مقاومتي اجرايي و عملياتي خواهد کرد.
همچنين خانم فدريکا موگريني مسئول سياست خارجي و امنيتي اتحاديه اروپا نيز بلافاصله در رسانه ها حاضر شده و صريح و آشکار به سخنان آقاي ترامپ واکنش نشان داد. اهم نکات مطروحه توسط ايشان عبارت است از:
- توافق هسته‌اي محدود به برنامه هسته‌اي ايران است؛
- برجام نه يک توافق داخلي بلکه يک قطعنامه شوراي امنيت است. برجام توافق داخلي آمريکا يا يک توافق دو طرفه نيست و يک کشور نمي‌تواند يک طرفه برجام را رد کند؛
- آژانس هشت بار پايبندي ايران به برجام را تاييد کرده است؛
- توافق هسته‌اي همچنان نتيجه بخش است و هيچ رييس‌جمهور کشوري نمي‌تواند برجام را لغو کند؛
- اتحاديه اروپا و جامعه جهاني متعهدند تا توافق هسته‌اي را حفظ کنند.
4- تلاش آمريکا براي اعمال فشار به مديرکل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در تلاش براي اعمال فشار بر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و تحت تاثير قرار دادن گزارش‌ها و فعاليت‌هاي اين آژانس در حوزه راستي‌آزمايي اجراي تعهدات هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران وفق برجام، خانم نيکي هيلي نماينده آمريکا در سازمان ملل متحد با انجام سفري رسمي و پرحاشيه، تلاش نمود تا مقدمات مورد نيازِ دولت آمريکا براي زير سئوال بردن پايبندي جمهوري اسلامي ايران به تعهدات برجامي خود را فراهم نمايد.
قبل از انجام اين سفر، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در اعتراض به اين اقدام غيرمتعارف و تبليغاتي نماينده آمريکا، در تاريخ 28 مرداد 1396 نامه‌ مشترکي را خطاب به خانم موگريني و آقاي آمانو ارسال نمود. همچنين معاون محترم رئيس جمهور و رئيس سازمان انرژي اتمي نامه جداگانه‌اي خطاب به آقاي آمانو ارسال کرد. در اين نامه ها با اشاره به اينکه اهداف اعلام شده براي سفر مزبور نگراني‌هاي جدي نسبت به نقض بيشتر متن و روح برجام و قطعنامه 2231 از سوي دولت آمريکا ايجاد مي‌کند، خاطرنشان شده است اقدام اخير مي‌تواند ضربه‌اي به اعتبار آژانس بين‌المللي انرژي اتمي که نقشي حياتي در رژيم عدم اشاعه به طور عام و در برجام بطور خاص دارد، وارد نمايد. در اين نامه ها تاکيد شده است که اين اقدام در مغايرت آشکار با روح و متن برجام، خصوصا بندهاي 26، 28 و 29 آن بوده و با مفاد برجام و قطعنامه 2231 در خصوص نقش آژانس و ضرورت صيانت از استقلال آن و حفاظت از اطلاعات حساسي که در اختيار آژانس قرار مي‌گيرد، در مغايرت مي‌باشد. در اين نامه ها همچنين بر وظيفه حساس آژانس در پرهيز از اخلال در توسعه اقتصادي و فناوري ايران و احترام به مقررات امنيتي لازم‌الاجرا و حقوق اشخاص، و نيز احتياط لازم براي حفاظت از اسرار صنعتي، فناوري و تجاري و ساير اطلاعات محرمانه‌اي که در اختيار اين آژانس قرار مي‌گيرد، اصرار شده است.
بخش دوم
آخرين تحولات در حوزه رفع تحريم‌ها
پس از اجرايي شدن برجام، تحريم‌هاي مرتبط با موضوع هسته‌اي عليه ايران رفع و گشايش‌هاي قابل ملاحظه‌اي در مسير بازگشت به شرايط عادي آغاز شده و اين روند همچنان و به صورت مستمر ادامه داشته و دارد. در گزارش‌هاي سه‌ماهه‌ي قبلي، خصوصا چهار گزارش نخست، گشايش‌ها و دستاوردهاي عمده در حوزه‌هاي مختلف با استناد به آمار و اطلاعات دريافتي از دستگاه‌هايِ مختلفِ اجرايي و اقتصادي، به تفصيل تشريح گرديد. انعکاس آمار و اطلاعات واصله از دستگاه‌ها در گزارش‌هاي سه‌ماهه وزارت امور خارجه، عمدتاً به منظور تبيين ملموس‌تر گشايش‌ها و مقايسه شرايط قبل و پس از اجراي برجام، و با هدف فراهم نمودن امکان ارزيابي عيني و دقيق‌تر روند اجرا صورت مي‌گيرد، اما جايگزين گزارش دستگاه¬ها نيست.
در گزارش حاضر، همانند گزارش پيشين، صرفاً تشريح تحولات سه‌ماهه اخير در حوزه رفع تحريم‌ها مورد توجه قرار خواهد گرفت. بديهي است دستگاه‌هاي اجرايي و اقتصادي در خصوص عملکرد خود و ارسال آمار و اطلاعات مورد نياز نمايندگان محترم راساً اقدام خواهند نمود.
عمده‌ترين تحولات سه‌ماهه اخير در حوزه رفع تحريم‌ها، به شرح زير مي‌باشد:
1- حوزه نفت، گاز و پتروشيمي براساس گزارش وزارت نفت طي سه ماه گذشته،
- صادرات نفت خام و ميعانات گازي روند طبيعي خود را سير نموده که اين امر بيانگر ايجاد ثبات در حوزه صادرات نفت کشور است.
- انتقال وجوه حاصل از فروش نفت همچنان از طريق حساب‌هاي افتتاح شده نزد بانک‌هاي مرکزي و نيز حساب‌هاي موجود نزد تعدادي از بانک‌هاي تجاري خريداران نفت در اروپا و آسيا استمرار داشته و مشکل عمده اي که ناشي از تحريم‌هاي رفع شده در برجام باشد گزارش نشده است.
- مذاکرات براي انعقاد قراردادهاي جديد تامين مالي و سرمايه‌گذاري در پروژه‌هاي صنعت نفت کشورمان همچنان ادامه دارد و پيگيري‌هاي لازم جهت عملياتي نمودن تفاهم نامه‌هاي سرمايه‌گذاري در حوزه نفت، گاز، پالايش و پتروشيمي در حال انجام است.
- واردات کالاها و تجهيزات مورد نياز صنعت نفت و گاز کشور مطابق روال ماه هاي قبل در حال انجام است و مانع جديدي در اين خصوص گزارش نشده است.
2- حوزه حمل‌و نقل در سه ماه گذشته روند نهايي شدن و اجراي بسياري از توافق‌ها و تفاهم‌هايي که طي هجده ماهه نخست اجراي برجام قطعي شده بود، ادامه داشت. در اين مدت دو فروند ديگر از هواپيماهاي خريداري شده از شرکتATR (ATR72-600) تحويل هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران شد. طي سه ماه گذشته، مذاکرات برخي از شرکت‌هاي هوايي کشورمان براي انعقاد قرارداد خريد هواپيماي مسافربري جديد از شرکت‌هاي معتبر بين‌المللي ادامه يافت و پيشرفت‌هاي قابل توجهي در اين خصوص حاصل شده است.
تحولات مثبت در حوزه شرکت ملي نفتکش طي سه‌ماهه اخير همچنان ادامه يافته است. بنا بر اعلام شرکت ملي نفتکتش، از مهمترين تحولات در اين حوزه، تجديد عضويت اين شرکت در انجمن دريايي بين‌المللي شرکت‌هاي نفتي يا OCIMF بوده است که مي‌تواند تاثير مطلوبي بر بازاريابي نفتکش‌هاي ناوگان ايران در بازارهاي اروپايي و بين‌المللي بر جاي گذارد. علاوه بر آن، ارائه خدمات بيمه‌اي و بيمه اتکايي به شرکت ملي نفتکش همچنان ادامه يافته و تمامي نفتکش‌هاي ناوگان که نياز عملياتي به برخورداري از پوشش‌هاي کلوپ‌هاي بيمه‌اي IGA داشتند، از اين پوشش برخوردار شده‌ و بدين واسطه، از پوشش فدراسيون بين‌المللي مالکين تانکرها در ارتباط با آلودگي ITOPF نيز برخوردار شده‌اند که از ديگر الزامات اجاره کشتي‌ها در بازارهاي اروپايي و تراز اول بين‌المللي است. البته تعداد 15 فروند از نفتکش‌هاي تحت مالکيت يا مديريت شرکت ملي نفتکش که به دليل نوع عمليات نياز به پوشش IGA ندارند، همچنان از پوشش کلوپ ايراني Kish P&I برخوردارند.
در حوزه شرکت ملي نفتکش، برخلاف دوره تحريم، امکان تامين، خريد، انتقال يا صادرات تجهيزات و فناوري دريانوردي براي ساخت، تعمير، بازسازي و نگهداري نفتکش فراهم شده است که علاوه بر صرفه‌جويي قابل توجه در هزينه‌ها، امکان تامين مستقيم تجهيزات مورد نياز از شرکت‌هاي معتبر بين‌المللي فراهم و مشکل خريد کالاهاي تقلبي مرتفع شده است. در دوره تحريم، ساخت کشتي يا تعمير نفتکش‌هاي ايراني در اغلب کشورها امکان پذير نبود، که اين مشکل اکنون رفع شده است. مذاکراتي با برخي کشورها براي ساخت کشتي و انتقال دانش‌فني ذيربط انجام شده است و حتي برخي کشورها آمادگي خود را براي فاينانس اين قبيل پروژه‌ها اعلام نموده‌اند.
3- حوزه بانکي، مالي و بيمه
پس از اجراي برجام، تحولات و گشايش‌هاي قابل ملاحظه‌اي در حوزه مالي و بانکي رخ داده که موجب خروج نظام بانکي و مالي از مرحله بحراني و بن‌بستِ دوران تحريم شده است. برخلاف حوزه‌هاي انرژي و حمل و نقل، برخي مشکلات و محدوديت‌ها در حوزه بانکي و مالي که عمدتا مرتبط با برجام نيستند، مانع از عادي شدن کامل شرايط در اين حوزه شده‌اند که در گزارش‌ سه‌ماهه ششم به صورت مشروح به آن پرداخته شد.
براساس آخرين اطلاعات دريافتي از بانک مرکزي، از زمان اجرايي شدن برجام تا تاريخ 23/6/1396، شبکه بانکي کشور 797 رابطه کارگزاري با 273 بانک جهان ايجاد نموده است. طي اين مدت بيش از 145 هزار فقره گشايش اعتبارات اسنادي و ارائه خدمات تجاري در قالب 27 هزار فقره گشايش اعتبار اسنادي به ارزش بيش از 28 ميليارد دلار، 2964 فقره ثبت سفارش برات اسنادي به ارزش 67/5 ميليارد دلار و بيش از 115 هزار فقره حواله ارزي به ارزش 5/23 ميليارد دلار صادر شده است که مجموع ارزش دلاري خدمات تجاري مذکور بيش از 57 ميليارد دلار بوده است.
بر اساس اعلام بانک مرکزي، طي سه ماه اخير قراردادهاي تامين مالي زير امضاء شده است:
- در تاريخ 3/5/1396، قرارداد تامين مالي پروژه برقي کردن قطار تهران- مشهد بين بانک صنعت و معدن و اگزيم بانک چين و تحت نظارت بانک مرکزي امضاء شد؛
- در تاريخ 2/6/1396، قرارداد فاينانس با اگزيم بانک کره جنوبي به ارزش 8 ميليارد دلار امضاء شد؛
- در تاريخ 30/6/1396، قرارداد تامين مالي ميان مدت با OBER بانک اتريش به مبلغ يک ميليارد يورو امضا شد؛
- در تاريخ 30/6/1396، قرارداد تامين مالي با بانک DANSKE دانمارک به ارزش 500 ميليون يورو به امضاء رسيد؛
- در تاريخ 24/6/1396، يادداشت تفاهمي معادل 15 ميليارد يورو بين بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران و بانک توسعه چين با موضوع ارائه تسهيلات تامين مالي پروژه‌هاي عمراني و توليدي امضاء شد.
علاوه بر موارد فوق، طي سه ماهه اخير مقدمات امضاي قرارداد تامين مالي معادل 10 ميليارد دلار با ژاپن، و 10 ميليارد دلار با کنسرسيوم بانک‌هاي چيني با نمايندگي سيتيک تراست فراهم شده است. همچنين پيش‌شرط هاي قرارداد عمومي تامين مالي با اگزيم بانک هندوستان به مبلغ 450 ميليون يورو و تامين مالي با اخذ تسهيلات دولتي روسيه به مبلغ 2/2 ميليارد يورو تحقق يافته و در مرحله ورود به قراردادهاي فرعي قرار دارد.
طي سه‌ماهه اخير حساب بانک چندين بانک معتبر بين‌المللي افتتاح و امکان انتقال منابع ارزي بانک مرکزي از طريق اين بانک ها افزايش يافته است. همچنين طي اين مدت روابط بانکي با تعدادي از بانک‌هاي فعال در برخي از کشورها که روابط بانکي با آنها براي بيش از يک دهه قطع شده بود، برقرار شد که از جمله مي‌توان به برقراري روابط بانکي با يکي از بانک هاي معتبر برزيل و برقراري ارتباط سوئيفتي و آغاز نقل و انتقالات مالي به يورو از طريق بانک مذکور اشاره نمود، که بدليل شرايط خاص کشورهاي آمريکاي لاتين و اجتناب شديد بانک‌هاي کشورهاي اين منطقه از انجام مبادلات غيردلاري، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
در حوزه بيمه، بنا به اعلام بيمه مرکزي جمهوري اسلامي ايران، بسياري از کارگزاران و بيمه‌گران اتکايي از کشورهاي انگلستان، فرانسه، آلمان، سوئيس و يونان و تعداد ديگري از آنان از کشورهاي شرق آسيا، در حال مذاکره با شرکت‌هاي بيمه‌اي ايران براي همکاري هستند. واگذاري قراردادهاي بيمه اتکايي به شرکت‌هاي اروپايي شروع شده و طي يک ماه گذشته تعدادي از شرکت‌هاي اتکايي از کشورهاي آلمان، فرانسه، سوئيس، اسلووني و صربستان براي انعقاد قرارداد اتکايي مازاد خسارت آتش‌سوزي با تعدادي از شرکت‌هاي بيمه‌اي ايران، اعلام آمادگي نموده‌اند. علاوه بر آن، بخشي از ريسک‌هاي نفت و انرژي، هواپيما و قراردادهاي اتکايي توسط برخي از بيمه‌گران اتکايي اروپايي (از جمله سنديکاي لويدز لندن) پذيرفته شده است. همچنين برخي از شرکت‌هاي بيمه‌اي ايران در سال 1396 با تعدادي از بيمه‌گزاران اتکاييِ تراز اول جهان قراردادهاي اتکايي زندگي/غيرزندگي منعقد نموده‌اند.
در سال بيمه‌اي 18/2017 تعداد 18 فروند ديگر از شناورهاي کشتيراني جمهوري اسلامي ايران و شرکت‌هاي تابعه، از پوشش ارائه شده توسط بيمه مرکزي جمهوري اسلامي ايران و اعضاء کنسرسيوم خارج و موفق به اخذ اين پوشش‌ها از کلوپ‌هاي بين‌المللي IG شدند. علاوه بر آن، بيمه متقابل کيش که يک کلوپ پي- اند- آي ايراني است و در دوره تحريم تشکيل شده بود، موفق به اخذ مجوزهاي لازم براي تردد شناورها با بيمه اين کلوپ ايراني به بنادر اروپايي شده است. اين در حالي است که در دوره تحريم، تردد کشتي‌ها با بيمه پي-اند- آي اين کلوپ، حتي به بنادر کشورهايي مانند هند، با مشکلات عديده مواجه بود.
4- حوزه صنعت
به گزارش سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران، تحولات چندماهه اخير در اين حوزه به شرح زير مي‌باشد:
- تاسيس شرکت مشترک با يکي از شرکت‌هاي معتبر روسي (با نسبت سهام 80 درصد طرف خارجي) به منظور همکاري در حوزه طراحي، تحقيق و توسعه، ساخت، مونتاژ، توليد، انتقال تکنولوژي و تامين انواع واگن‌هاي مختلف مترو و زير مجموعه‌هاي مرتبط و قطعات آن در ايران؛
- امضاي توافقنامه سهامداري با يک شرکت عمده فرانسوي به منظور همکاري براي توليد انواع واگن، لکوموتيو، قطعات و مشاوره با رويکرد انتقال تکنولوژي، افزايش ساخت داخل و تامين منابع مالي؛
- امضاي توافقنامه سهامداري با يک شرکت معتبر بلژيکي با هدف سرمايه‌گذاري براي توليد گيربکس اتوماتيک در ايران؛
- امضاي توافقنامه سهامداري با شرکت رنوي فرانسه با هدف سرمايه‌گذاري مشترک در توليد خودرو.
علاوه بر موارد فوق‌الذکر، در زمينه توليد توربين گاز کلاس F ، سرمايه‌گذاري مشترک در پتروشيمي، همکاري در زمينه پروژه‌هاي بازيافت گاز مشعل در حوزه پارس جنوبي، همکاري در زمينه توليد و تامين لوله‌هاي مورد نياز در چاههاي نفت و گاز، سرمايه‌گذاري براي توليد بالگرد غيرنظامي، همکاري براي ساخت و تعير کشتي‌هاي پهن‌پيکر، همکاري براي توليد خودروي برقي در ايران و ...، مذاکرات خوبي با شرکت هاي معتبر جهاني انجام شده که بعضا منتهي به امضاي يادداشت تفاهم و قرارداد شده است.
5- حوزه سلامت و بهداشت
بنا بر اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، برخي از تحولات مهم اين حوزه طي چند ماه اخير به شرح زير مي‌باشد:
- افزايش درآمدها و عوايد اقتصادي و کاهش هزينه‌ها: در دوره تحريم، شاهد کاهش صادرات دارو از کشور و عدم امکان وصول مطالبات و مشکلاتي در بخش بيمه کالاهاي وارداتي و حمل و نقل کالاها در حوزه¬ي سلامت و بهداشت بوده¬ايم، اما طي ماههاي اخير شاهد افزايش صادرات تجهيزات پزشکي، دارو و نيز انتقال فنآوري به خارج، تعيين تکليف طلب 37 ميليون دلاري از کوبا، سرمايه‌گذاري بنياد مريو فرانسه در زاهدان به ارزش 480 هزار يورو و ارائه مشاوره در ساخت و تجهيز آزمايشگاه در کرج، کاهش هزينه خريد اقلام اساسي سازمان انتقال خون ايران از جمله کيت هاي غربال گري و کيسه هاي خون، و کاهش 350 ميليون دلاري قيمت داروهاي وارداتي با حذف واسطه ها، بوده‌ايم.
- جذب همکاري‌هاي بين المللي و سرمايه گذاري خارجي در بخش دارو و تجهيرات: در اين خصوص مي‌توان به پيشرفت 10 درصدي سرمايه گذاري مستقيم شرکت نوونورديسک (براي يک بازه زماني 10 ساله به ارزش 70 ميليون دلار)، سرمايه گذاري 130 ميليون يوروئي شرکت آسترازنکا، سرمايه‌گذاري 50 درصدي شرکت فرانسوي در زمينه توليد کيسه¬هاي خون در طرح هزار ميليارد ريالي، همکاري و انتقال تکنولوژي توليد فيلتر صافي دياليز از شرکت ايتاليائي، انتقال تکنولوژي براي توليد آنتي سرم¬هاي خوني از شرکت انگليسي، تحقق 60 درصدي از طرح انتقال تکنولوژي شرکت کره‌جنوبي براي توليد دستگاه تست قند خون به ارزش تقريبي 186 هزار دلار، همکاري و سرمايه¬گذاري شرکت تايواني براي توليد ملزومات مصرفي تخصصي بيهوشي، پيشرفت 15 درصدي در طرح سرمايه گذاري 20 ميليون دلاري جهت انتقال تکنولوژي CT Scan توسط شرکت چيني، اشاره نمود.
6- کانال خريد برجام براي اقلام دو منظوره
روند فعاليت کانال خريد برجام در ارتباط با صادرات اقلام داراي کاربري دوگانه به ايران و خدمات مربوطه (که تا قبل از اجرايي شدن برجام، ارائه آنها به ايران به خاطر قطعنامه‌هاي شوراي امنيت و تحريم‌هاي اتحاديه اروپايي و ساير کشورها مطلقا ممنوع بود) به شکلي مستمر ادامه داشته است. از تاريخ گزارش قبلي تا زمان تدوين اين گزارش، يک درخواست به تصويب رسيده، يک درخواست از طرف دولت صادر کننده بازپس گرفته شده، و پنج درخواست (از جمله دو درخواست از سوي يک دولت صنعتي که طرف برجام نبوده است) شامل اقلام و کالاهاي دو منظوره هسته‌اي/غيرهسته‌اي با فناوري پيشرفته براي استفاده در صنايع مختلف از جمله بخش‌هاي مختلف صنعت خودروسازي، صنايع بسته‌بندي، شيشه‌سازي و توليد جعبه دنده‌هاي صنعتي، در حال حاضر در کارگروه فوق در دست رسيدگي است.
با تثبيت فرايندهاي کانال خريد و افزايش تدريجي آگاهي نسبت به کانال خريد در ميان ساير دولت‌ها، وصول درخواست‌ها به کانال خريد از سوي دولت‌هايي غير از دولت‌هاي عضو برجام براي صادرات کالاها و خدمات فني با کاربري دوگانه به ايران در حال افزايش است که اين امر نشانه خوبي در جهت تنوع بخشي به شرکاي تجاري کشور در اين حوزه و گسترش مبادلات تجاري و صنعتي کشورمان با آنها محسوب مي‌شود.
7- ارسال 2 نامه وزير امور خارجه به نماينده عالي اتحاديه اروپا
در تاريخ 27 شهريور 1396، وزير امور خارجه با ارسال نهمين نامه‌ خود براي خانم موگريني نماينده عالي اتحاديه اروپا و هماهنگ‌کننده کميسيون مشترک برجام، با اشاره به تداوم و تکرار نقض برجام از سوي دولت آمريکا و عدم اجراي تعهدات اين کشور، به فضاسازي‌هاي منفي آمريکا عليه برجام و طرح ادعاي کذب `عدم پايبندي` جمهوري اسلامي ايران به برجام، که در تعارض کامل با هشت گزارش پياپي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خصوص پايبندي کامل ايران به تعهدات برجامي است، پرداخته و تاثيرات مخرب تداوم چنين سياستي را بر اعتبار کلي آژانس به عنوان تنها نهاد صالح براي راستي‌آزمايي پايبندي ايران و اثرات بعدي آن بر حوزه عدم اشاعه، متذکر گرديد. وزير خارجه در ادامه نامه خود با اشاره به سوء‌نيت محض دولت و کنگره آمريکا در زمينه اجراي برجام، تاکيد نموده است که هرچند جمهوري اسلامي ايران ترجيح مي‌دهد حيات برجام و اجراي دقيق آن ادامه يابد و حسن‌نيت خود را در اين راه نشان داده است، وليکن صبر دولت ايران در قبال نقض‌هاي مکرر و مداوم برجام توسط آمريکا پايان‌ناپذير نيست و گزينه‌هاي پيش روي جمهوري اسلامي ايران در اين خصوص نيز محدود نخواهد بود.
در تاريخ 24 مهر 1396، يعني دو روز قبل از ارائه اين گزارش، وزير خارجه در آخرين نامه خود به نماينده عالي اتحاديه اروپا و هماهنگ‌کننده کميسيون مشترک برجام، با اشاره به سوء‌استفاده رئيس جمهور آمريکا از تريبون مجمع عمومي سازمان ملل براي حمله به برجام، نسبت به اتهامات واهي مطرح شده در سخنراني آقاي ترامپ در 21 مهر 1396 مبني بر عدم پايبندي جمهوري اسلامي ايران به تعهدات خود وفق برجام، اعتراض و آن را در تعارض آشکار با گزارش هاي متعدد و متوالي آژانس در تائيد پايبندي ايران به برجام قلمداد نمود. ايشان در اين نامه تاکيد نمود که اين دست اقدامات که در پوشش `قوانين داخلي آمريکا` صورت مي‌گيرد، نه تنها اعتبار آژانس را خدشه‌دار مي‌سازد، بلکه صراحتا مغاير با برخي از بندهاي برجام است و دولت آمريکا نمي‌تواند از مسئوليت اقدامات خود تحت اين عنوان که وفق قوانين داخلي آمريکا انجام شده است، شانه خالي کند. وزير خارجه با اشاره به بندهاي مختلف برجام تاکيد نمود که سخنراني مورخ 21 مهر 1396 رئيس جمهور آمريکا مغاير متن، روح و هدف برجام است و جمهوري اسلامي ايران با رصد دقيق شرايط حساس کنوني، اقدام مناسب را براي صيانت از حقوق خود وفق برجام انجام خواهد داد.
8- هشتمين نشست کميسيون مشترک برجام
هشتمين نشست کميسيون مشترک برجام، در سطح معاونان و مديران کل سياسي، در تاريخ 30 تير 1396 با حضور نمايندگان جمهوري اسلامي ايران و کشورهاي عضو گروه 1+5 در شهر وين برگزار و دو محور اصلي بررسي روند رفع تحريم ها و مسائل مرتبط با تحولات هسته اي در دستور کار قرار گرفت.
جلسه کميسيون مشترک برجام، متاثر از رايزني¬هاي گسترده قبلي جمهوري اسلامي ايران با اتحاديه اروپايي، چين و روسيه در مورد بدعهدي هاي آمريکا، به نحو مشهودي با محوريت ضرورت پايبندي آمريکا به تعهداتش برگزار شد. در اين جلسه، اعتراض شديد جمهوري اسلامي ايران به تداوم اقدامات يکجانبه آمريکا و رويکرد غيرمسئولانه اين کشور در قبال برجام مطرح و عدم حسن‌نيت آمريکا در ايفاي تعهداتش به صورت مستند و با ارجاع به بندهاي مربوطه در برجام، تشريح شد. هيات نمايندگي آمريکا در پاسخ، ضمن تاکيد بر اينکه آمريکا تاکنون عملي برخلاف تعهداتش انجام نداده است عنوان نمود آمريکا خود را کماکان متعهد به برجام مي داند و `بازبيني سياست‌ها` در قبال ايران نيز امري طبيعي براي هر دولت جديد است. نماينده آمريکا همچنين به استناد برخي شاخص هاي کلان اقتصادي و تجاري، سعي کرد ادعاي جمهوري اسلامي ايران مبني برعدم بهره‌مندي ايران از منافع برجام را به چالش بکشد. روسيه و چين در موضع انتقادي نسبت به ادامه رويکرد غيرسازنده آمريکا نسبت به برجام، قراردادن افراد جديد در فهرست هاي تحريمي اين کشور را مغاير با اصل حسن‌نيت دانستند. کشورهاي اروپايي نيز بر ضرورت پايبندي همگان به تعهدات خود و ضرورت بهره مندي ايران از منافع برجام تاکيد کردند.
در اين نشست، همچنين مباحث مرتبط با موضوعات و تحولات فني و هسته اي مورد بررسي قرار گرفت. در اين چارچوب، ابتدا نماينده چين توضيحاتي درخصوص روند بازطراحي راکتور اراک ارائه کرد که پيشرفت حاصله در روند طراحي راکتور، مورد استقبال و حمايت کميسيون قرار گرفت. همچنين موضوعات مرتبط با توليد آب‌سنگين، روند تحقيق و توسعه بر روي سانتريفيوژها، پيشرفت هاي حاصله در پروژه توليد ايزتوپ هاي پايدار در مرکز فردو و همکاري هاي صلح آميز هسته اي با ايران بر اساس پيوست 3 برجام، مورد بررسي قرار گرفت.
در پايان نشست مذکور، خانم هلگا اشميد هماهنگ کننده کميسيون مشترک برجام و رئيس هشتمين نشست کميسيون مشترک بيانيه‌اي رسمي منتشر نمود. در اين بيانيه، پس از مقدمات معمول، به محورهاي مهم زير اشاره شد:
- طرف‌هاي برجام از گزارش اخير آژانس که مويد پايبندي مستمر ايران به تعهدات هسته‌اي خود بود استقبال کردند.
- در اين نشست به برخي جنبه‌هاي هسته‌اي برجام پرداخته شد، از جمله تحولات مثبت در مورد راکتور آب سنگين اراک، روند جاري و آينده همکاري‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي و امور مرتبط با کانال خريد؛
- در اين نشست هماهنگ کننده برجام در خصوص حوزه رفع تحريم‌ها، بر ضرورت اجراي تمام مفاد برجام با حسن‌نيت تاکيد کرد. در اين جلسه گزارش‌هايي ارائه شد که نشان مي‌داد همچنان که در اخبار مربوط به معاملات کلان تجارت و سرمايه‌گذاري منعکس شده، به رغم برخي چالش‌ها، يک روند مستمر در شراکت اقتصادي با ايران وجود داشته است.
- با توجه به دومين سالگرد توافق برجام، تمامي شرکت کنندگان در اين نشست، بر پايبندي مستمر خويش به تعهدات برجام تاکيد کرده و ضرورت حصول اطمينان از اجراي موثر و کامل برجام در يک فضاي سازنده را مورد تاکيد قرار دادند.
شايان ذکر است در حاشيه هشتمين نشست کميسيون مشترک، رئيس هيات ايراني با همتايان خود در گروه 1+5 و اتحاديه اروپا ديدار کرد. با توجه به اينکه اغلب بدعهدي‌ها و مشکلات در مسير اجراي برجام مربوط به طرف آمريکايي است، ديداري نيز با هيات آمريکايي صورت گرفت که در آن اعتراض ايران نسبت به عملکرد طرف مقابل بصورت مستند به هيات آمريکايي منعکس شد.
9- نهمين نشست کميسيون مشترک برجام
نشست معاونين وزراي خارجه ايران و 1+5 درخصوص برجام در تاريخ 28 شهريور 1396 به منظور مرور برنامه‌ها و کسب آمادگي براي نشست وزرا در محل دفتر نمايندگي اتحاديه اروپا در نيويورک برگزار شد. در اين نشست، جمهوري اسلامي ايران فهرستي از نقض‌هاي برجام از سوي آمريکا را برشمرد و با توجه به سخنان اخير مقامات آمريکايي به ويژه اظهارات آقاي ترامپ در مجمع عمومي (که صبح همان روز صورت گرفته بود)، خواهان اعلام موضع اعضاي برجام گرديد. همه اعضاي برجام به جز آمريکا بر اهميت تداوم برجام تاکيد داشتند و نماينده آمريکا اظهار داشت که تا زمان اتمام بازبيني سياست جديد اين کشور نسبت به ايران، آمريکا به تعهدات برجامي خود پايبند است. در ادامه نشست، نمايندگان تمامي کشورها غير از آمريکا تاکيد کردند هرگونه نگراني در مورد اجراي برجام بايستي در چارچوب کميسيون مشترک برجام حل و فصل شود، اما مسائل خارج از برجام ربطي به برجام ندارند و در صورت لزوم بايد در چارچوب‌هاي خود مورد بررسي قرار گيرند. ايران در پايان جلسه درخواست تشکيل جلسه گروه کاري رفع تحريم‌ها نمود که مورد موافقت قرار گرفت و مقرر شد در اولين فرصت برگزار شود.
10- نشست وزراي خارجه عضو برجام
نشست وزراي خارجه عضو برجام در روز چهارشنبه 29 شهريور 1396 به درخواست جمهوري اسلامي و موافقت کميسيون مشترک در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل متحد در نيويورک برگزار شد. با توجه به جهت‌گيري منفي دولت ترامپ نسبت به برجام طي چندماه گذشته، نشست وزيران خارجه به جاي ورود به مباحث فني و متداول، تبديل به فرصتي براي بيان مواضع سياسي دولت‌هاي عضو شد که نتيجه آن انزواي کامل آمريکا به دليل جبهه‌گيري واحد و يکصداي همه طرف‌هاي برجام مبني بر ضرورت حراست از اين سند و ايفاي تعهدات از سوي همگان، و همچنين عدم ارتباط ساير مسائل مطروحه از سوي آمريکا با برجام بود.
در پايان اين نشست خانم موگريني طي يک کنفرانس خبري، با هدف ممانعت از فضاسازي منفي عليه برجام و در تضاد با مواضع آمريکا، موارد زير را مطرح کرد:
- برجام به برنامه‌ي هسته‌اي ايران مربوط مي‌شود و موضوعات ديگري وجود دارد که مي‌تواند در قالب‌هاي ديگر مورد بحث قرار گيرد؛
- آمريکا در حال بازنگري سياست‌هاي خود در قبال ايران است و اين موضوع به بحث برجام ربطي ندارد و در اين قالب جاي نمي‌گيرد. نکته مهم اين است که برجام به خوبي کار مي‌کند و نتايج مدنظر از اين توافق را محقق و کارويژه‌‌ي تعريف شده و مورد انتظار براي اين توافق را برآورده ساخته است؛
- با همه وزاري حاضر در اين نشست هم‌نظر بوديم که در جهان کنوني که با منازعات، بحران‌ها و خصوصا يک تهديد هسته‌اي که منشاء آن جاي ديگري از اين جهان است، نمي‌توانيم اجازه دهيم توافقي را که به خوبي کار مي‌کند، از بين ببريم؛
- برجام يک توافق دوجانبه نيست. هفت عضو دارد و ضميمه‌ي يک قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل متحد است و همه‌ي اعضاي سازمان ملل متحد ملزم به اجراي آن هستند. بنابراين يه يک کشور، و حتي شش يا هفت کشور نيز تعلق ندارد، بلکه متعلق به کل جامعه‌ي بين‌المللي است؛
- ما هيچ صحبتي از ايجاد تغيير در برجام نداشتيم. ايران صراحتا در مقدمه برجام، بند سوم تاکيد نموده است که تحت هيچ شرايطي به دنيال سلاح هسته‌اي نيست؛
- برجام کار مي‌کند و اهداف تعيين شده را محقق کرده است. اين يک توافق عدم اشاعه‌ي هسته‌اي است و يک سند راهبردي در اختيار جامعه بين‌المللي محسوب و به امنيت جهاني مربوط مي‌شود. برجام از يک مداخله احتماليِ نظامي جلوگيري کرد. هيچ نيازي به مذاکره‌ي بخش‌هايي از اين توافق نيست. اين توافق تنها به بحث هسته‌اي مربوط است و تاکنون به طور کامل پاسخگوي هدف تعيين شده بوده است.
11- تحقق دومين و سومين نوبت از تمديد اسقاطيه‌هاي تحريم‌هاي هسته‌اي آمريکا
در تاريخ 27 تير 1396، وزير خارجه دولت جديد آمريکا براي دومين بار طي شش ماه، عليرغم تمامي ادعاهاي قبلي خود، پايبندي ايران به مفاد برجام را تائيد و آنرا طي نامه‌اي به کنگره اين کشور اعلام نمود. متعاقب آن، رئيس جمهور آمريکا دسته دوم از اسقاطيه‌هاي تحريم‌هاي هسته‌اي کنگره آمريکا عليه جمهوري اسلامي ايران (مربوط به قوانين ISA, TRA, IFCA) را تمديد نمود. بر اساس برجام رئيس جمهور آمريکا متعهد است با استفاده از اختيارات خود، اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي کنگره آمريکا عليه ايران را متوقف کرده و مرتبا به اين توقف استمرار بخشد.
همچنين در تاريخ 23 شهريور 1396، رئيس جمهور آمريکا دسته سوم از اسقاطيه‌هاي تحريم‌هاي هسته‌اي کنگره آمريکا عليه جمهوري اسلامي ايران (مربوط به قانونNDAA) را تمديد نمود. شايان ذکر است اسقاطيه‌ مربوط به قانون NDAA هر چهار ماه يک بار و اسقاطيه‌هاي مربوط به قوانين ISA، TRA و IFCA هر شش ماه يک بار مي‌بايستي بر اساس تعهد دولت آمريکا در برجام و با استفاده از اختيارات رئيس جمهور اين کشور، تمديد شود.
بخش سوم
آخرين تحولات در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي
در بازه زماني 26 تير لغايت 26 مهر 1396، فعاليت‌هاي هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران در چارچوب راهبرد و برنامه‌ي درازمدت هسته‌اي کشور استمرار، و تمام ابعاد مهم و حساس برنامه هسته‌اي در ظرفيت‌هاي مورد نياز کشور در مقطع کنوني، همچنان که در گزارش هاي پيشين ذکر شد، ادامه يافته است. عمده‌ترين تحولات سه ماه گذشته به شرح زير مي باشد:
1- تأييد پايبندي ايران به تعهدات برجام توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي
در تاريخ 9 شهريور 1396، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در هشتمين گزارش خود از روز اجراي برجام، و در هفتمين گزارش فصلي خود به شوراي حکام در مورد راستي‌آزمائي اجراي برجام از سوي جمهوري اسلامي ايران (GOV/2017/35) بار ديگر تائيد نمود فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران اعم از غني‌سازي با سانتريفيوژهاي نسل اول در سايت نطنز، تحقيق و توسعه سانتريفيوژهاي پيشرفته و نسل جديد، توليد آب‌سنگين، مدرن‌سازي راکتور آب سنگين اراک، راکتور تحقيقاتي تهران، برنامه توليد راديو ايزوتوپ‌هاي پايدار در فردو و ساير بخش‌ها، بر اساس برنامه‌ي درازمدت اعلام شده از سوي جمهوري اسلامي ايران و در چارچوب تعهدات ايران وفق برجام ادامه دارد. گزارش مذکور سومين گزارشي است که آژانس از زمان روي کار آمدن رئيس جمهور جديد آمريکا منتشر و همچون گزارش‌هاي پيشين، بر پايبندي جمهوري اسلامي ايران به برجام تاکيد نموده است.
2- پروژه مدرن‌سازي راکتور تحقيقاتي آب سنگين اراک
قرارداد مشاوره بازطراحي راکتور اراک با کشور چين مطابق با برنامه زمان بندي در حال انجام است. مذاکرات اوليه جهت امضاي قراردادهاي تکميلي مورد نياز بين طرفين ادامه دارد.
3- توليد آب ‌سنگين
اين تاسيسات پس از يک دوره کوتاه توقف به منظور تعميرات، مجددا با ظرفيت اسمي در حال کار و توليد محصول مي باشد. مقاديري از آب‌سنگين توليدي، به منظور آماده‌سازي جهت صادرات به عمان انتقال داده شد.
4- پروژه ايزوتوپ پايدار
قرارداد پروژه توليد ايزوتوپ پايدار در فردو ميان ايران و روسيه، مطابق مفاد قرارداد و برنامه زمان بندي در حال پيگيري و انجام است. بخش اول قرارداد که در روسيه در حال انجام بوده پايان يافته و برابر با تقويم اين پروژه، نتايج تا پايان مهر سال جاري به ايران منتقل مي شود. در نگاه کلي، روند اجراي اين پروژه مهم بر اساس برنامه‌ي پيش‌بيني شده، به خوبي در حال اجرا مي‌باشد.
5- تعاملات با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي
نظارت‌هاي پادماني، پروتکلي و برجامي: در ادامه اجراي داوطلبانه پروتکل الحاقي و در تعامل با آژانس، انجام دسترسي‌هاي تکميلي، و تهيه و ارسال پاسخ به مکاتبات آژانس در حال انجام است. ششمين اظهاريه در خصوص صادرات تجهيزات و مواد غيرهسته‌اي مشروح در ضميمه 2 پروتکل الحاقي تهيه و تسليم آژانس گرديد. نشست‌هاي فني و حقوقي با نمايندگان آژانس در خصوص موضوعات مرتبط با اجراي پروتکل الحاقي در مذاکرات بين نمايندگان سازمان و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در حال انجام است.
برگزاري دوره آموزشي منطقه اي آژانس براي اولين بار در جمهوري اسلامي ايران: با عنايت به گشايش‌هاي صورت گرفته و در هماهنگي با آژانس، در راستاي همکاري‌هاي فني منطقه‌اي، سازمان انرژي اتمي ايران براي اولين بار ميزبان دوره آموزشي 5 روزه با عنوان چشمه‌هاي پرتوزاي بسته بلااستفاده بوده است. در اين دوره، متخصصيني از 21 کشور آسيايي در تهران حضور يافتند و مدرسين ايراني در کنار يک مدرس از آژانس، اين دوره را با موفقيت برگزار نمودند.
6- همکاري‌هاي بين‌المللي
به منظور تحقق ظرفيت‌هاي پيش‌بيني شده در ضميمه 3 برجام، اقدامات زير صورت پذيرفته است:
- نشست مشترک با آژانس به منظور ايجاد مرکز ايمني هسته اي: به منظور تاسيس مرکز ايمني هسته‌اي، نشست مشترکي توسط آژانس با هدف ايجاد هماهنگي هاي لازم براي ارائه کمک فني به ايران برگزار شد. اين نشست با حضور نمايندگاني از شرکت هاي پيشرو در کشورهاي مختلف برگزار گرديد.
- همکاري و ارتباط با کشورهاي مختلف: با گشايش‌هاي صورت گرفته پس از برجام و ايجاد فضاي مثبت در خصوص همکاري هاي صلح آميز هسته اي، بازديدها، ملاقات‌ها و تبادل هيأت‌ در سطوح مختلف در حال گسترش مي‌باشد. از جمله رايزني و ملاقات با مقامات کشورهاي اسپانيا، نروژ، فرانسه، لهستان، مجارستان و جمهوري چک و ملاقات در سطوح مختلف با مقامات اتحاديه اروپا صورت گرفته است. همچنين معاون محترم رئيس‌جمهور و رئيس سازمان انرژي اتمي در پاسخ به دعوت مقامات ايتاليا و انگلستان به اين دو کشور سفر نمود. جهت تسريع در همکاري هاي بين المللي، هماهنگي هاي لازم براي اخذ مجوزهاي قانوني از دولت هاي مربوطه به عمل آمده است.
- برگزاري سمينار همکاري‌هاي هسته‌اي ايران و روسيه: در پي برگزاري موفق سمينار عاليرتبه همکاري‌هاي ايران و اتحاديه اروپا در بروکسل، کشور روسيه نيز ميزبان برگزاري کنفرانس مشابهي با حضور کليه کشورها و آژانس در روسيه بود که مورد استقبال طرف ايراني قرار گرفت. اين سمينار به بررسي و مرور 25 سال همکاري هسته‌اي صلح‌آميز ايران و روسيه پرداخته و زمينه‌هاي همکاري آتي دو کشور به ويژه استفاده از ظرفيت هاي ضميمه سه برجام را معرفي نمود. در اين سمينار که با مشارکت مسئولين و متخصصين صنعت هسته‌اي دو کشور طي روزهاي 25 و 26 مهر ماه برگزار گرديد، نمايندگاني از کشورهاي 1+5 و نيز آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز حضور داشتند.
بيست و ششم مهر 1396
سيام**1751
تنظيم: خسرو محمدي *ناشر: امير کاردان راد
انتهاي پيام /*

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۲۱۱۴۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ترکیه: آمریکا درباره حقوق بشر به استانداردهای دوگانه مبتلاست

به گزارش قدس آنلاین وزارت خارجه آمریکا سالانه اقدام به انتشار گزارشی درباره شرایط حقوق بشر در جهان کرده و در آن کشورهای ناقض حقوق بشر را معرفی می‌کند. با توجه به تجاوز ۲۰۱ روزه اسراییل به غزه که طی آن این باریکه با خاک یکسان و بیش از ۳۴ هزار نفر جان خود را از دست دادند، رژیم صهیونیستی از منظر افکار عمومی جهان در صدر لیست ناقضان حقوق بشر قرار گرفت؛ موضوعی که مقامات آمریکایی با آن موافق نیستند. 

 ترکیه امروز (چهارشنبه) ایالات متحده را به داشتن استانداردهای دوگانه در حوزه حقوق بشر متهم کرده و از ناتوانی وزارت خارجه این کشور در انعکاس جنایات اسراییل در جنگ غزه در گزارش سالانه خود انتقاد کرد. 

در بیانیه منتشر شده از سوی وزارت خارجه ترکیه آمده است: ما عمیقا از اینکه بحران انسانی در جریان غزه در گزارش سالانه وزارت خارجه آمریکا منعکس نشده است، نگران هستیم. این گزارش با انگیزه‌های سیاسی و به دور از بی طرفی نگارش شده است. ما از واشنگتن می‌خواهیم به استانداردهای دوگانه خود در این زمینه پایان بخشد. 

وزارت خارجه ترکیه در ادامه آمریکا را متهم به ارتباط با شبه نظامیان کرد سوری متهم کرد؛ جریانی که از سوی آنکارا تروریستی محسوب می‌شود. 

آنکارا در پایان با محکوم کردن جنگ اسراییل در غزه، خواستار استقرار آتش بس فوری در این باریکه شد. این بیانیه همچنین حمایت همه جانبه و بی، چون و چرای کشورهای غربی از تل آویو در این جنگ را مورد انتقاد قرار داد.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان